استاد غلام صنعتی

تصویر
نمایی از جادهٔ ده کهن توران پشت در شهرستان تفت در استان یزد. آبادانی این قریه را از پوران دخت -دختر خسرو پرویز و ملکهٔ ساسانی- می‌دانند.
رضا دهقانی زاده +

۱- پیش گفتار و ولادت

سال‌ها پیش، سه برادر از قریهٔ توران پشت که از قرای قدیمی یزد است، به قصد زیارت پای در راه می‌نهند. برادر کوچک‌تر قدرت ادامهٔ این سفر را نداشت؛ بنابراین برادرانش او را در یزد می‌گذراند و می‌روند. دیگر از آن دو برادر بزرگ‌تر خبری به دست نمی‌آید. برادر کوچک‌تر رضا نام داشت و همو است که بعد از چندی در زمینهٔ نساجی مهارتی می‌یابد و به درجهٔ استادی می‌رسد.

استاد رضا ازدواج می‌کند؛ لکن فرزندان او یکی پس از دیگری می‌میرند و از همه چیز و همه جا ناامیدش می‌کنند. بر اساس عقاید پاک مذهبی، اولین پسری که متولد می‌شود را غلام نام می‌نهد و حلقهٔ غلامی امام هشتم -ع- را در گوش او قرار می‌دهد. این تولد مقارن با سال ۱۲۵۷ ه.ش است. غلام که بعد‌ها استاد غلام (/os.²A ģU.lUm/) لقب می‌گیرد، منشا خیر و برکاتی می‌گردد که جز از غلام آل محمد -ص-، از دیگران بر نمی‌آید.

تصویر
غلام در کودکی شاگرد استاد علی تقی سلیمان شاهی بود و اصول و رموز شعربافی سنتی را از وی آموخت.
Watson Kintner; 1963
این عکس تزیینی است.

۲- کودکی و نوجوانی

غلام پدر خود را در کودکی از دست می‌دهد. قبل از این، پدرش او را نزد یکی از استادان ترمه‌باف و زری‌باف به نام حاجی علی تقی سلیمان شاهی به شاگردی می‌سپارد. او در اندک زمانی، رمز و رموز این فن را می‌آموزد و خود، استادی بی‌مانند در نساجی سنتی می‌گردد.

آنچه او را از دیگر همسالانش متمایز می‌کرد، جرات و جسارت و ارادهٔ بی‌مانند او بود. او کلمات نیست و نمی‌شود و نمی‌توانیم را نمی‌شناخت. به هر کاری دست می‌زد در آن کار مهارت می‌یافت. هوش فوق العاده، تلاش بی‌وقفه، ابتکار، خلاقیت، اعتماد به نفس و اتکا به خداوند او را در هر امری موفق می‌داشت.

تصویر
پرترهٔ استاد غلام صنعتی. غلام صنعتی از جوانی در نساجی سنتی یزد به درجهٔ استادی رسیده بود. وی علاقه، هوش، و مهارت شگرفی در کار‌های فنی، ماشین آلات و صنایع داشت.
عبد الحسین آیتی؛ آتشکدهٔ یزدان

۳- جوانی و استادی

استاد غلام در جوانی به قصد زیارت به کربلا رفت. او در آنجا با حاجی عبافروشی که اصالتاً ایرانی بود آشنا شد و در همانجا کارخانهٔ عبابافی تاسیس کرد. آنگاه به یزد بازگشت و با تبدیل دستگاه‌های قدیمی بافندگی به دستگاه‌های پرتاب سریع ماکو یا ماکوپران (۱)، میزان تولید و کیفیت محصول را افزایش داد.

۴- صنایع صنعتی

۱-۴- راه‌اندازی کارخانهٔ اقبال یزد

استاد غلام صنعتی در سال ۱۳۰۰ ه.ش به کمک امیر خان کوراوغلی نخستین دستگاه بافندگی ماشینی را به همراه یک دستگاه مولد برق از آلمان به یزد آورد و خود به راه انداخت. او پارچه‌هایی مشابه بافته‌های خارجی تولید نمود و در نمایشگاه کالا‌های ایرانی (۲) در تهران به نمایش گذاشت.

۲-۴- راه‌اندازی کارخانهٔ درخشان یزد

حسین علی هراتی در سال ۱۳۱۰ ه.ش از استاد صنعتی خواست تا در تاسیس و پروژهٔ خرید ماشین آلات ریسندگی و بافندگی و رنگرزی کارخانهٔ درخشان همکاری کند. صنعتی برای خرید ماشین آلات و دورهٔ کارآموزی به آلمان رفت و پس از ۲ سال به ایران بازگشت. او نسبت به نصب دستگاه‌ها و راه‌اندازی و بهره‌برداری این کارخانه زحمات زیادی را متحمل گردید؛ اما شرکا او را از حق شراکت محروم نمودند. با این همه، او از تاسیس چنان کارخانه‌ای در یزد خوشحال و خشنود بود.

تصویر
عکس هوایی کارخانهٔ سعادت نساجان در خیابان امام، سه راه فهادان. این بنای عهد پهلوی با شمارهٔ ۳۰۸۳۹ به ثبت آثار ملی رسیده است. مهمترین بخش‌های آن عبارت اند از: سالن سوییسی، موتورخانه، انبار پنبه و مجموعهٔ سردر.
مهدی خبره دست +

۳-۴- تاسیس کارخانهٔ سعادت نساجان یزد

بالاخره، استاد غلام صنعتی به منظور حفظ، حمایت، ترقی و توسعهٔ صنعت نساجی یزد، در تاریخ ۱۳۲۵/۷/۲۵ اولین آگهی تاسیس کارخانهٔ سعادت نساجان با سرمایهٔ پنجاه میلیون ریال را بین نساجان، صباغان، صنعتگران و مزدوران مربوطه که دست و دستبند (۳) نساج اند نشر داد.

مردم که به استاد به چشم پدری مهربان، رفیقی شفیق و خلاصه خیرخواهی پاکباز می‌نگریستند، دارایی و مایملک خود را در اختیار او گذاشتند. سپس اساس‌نامه‌ای جامع و کامل نوشته شد و شرکت سعادت نساجان یزد در تاریخ ۱۳۲۶/۱۱/۱۷ به شمارهٔ ۷۳ به ثبت رسید. در اولین جلسهٔ هیات مدیره که در تاریخ ۱۳۲۶/۱۲/۲ تشکیل گردید، وی به عنوان مدیر فنی انتخاب و منصوب شد.

تصویر
فضای داخلی سالن سوییسی یا ساختمان شهید طامهری. طراحی سنتی، جهت‌گیری اقلیمی و نورگیری روشن این سالن، باشکوه، اصولی و چشمگیر است.
علی رضا رحمانی؛ میراث فرهنگی یزد؛ ۱۳۹۱

در اولین مجمع عمومی شرکت، سهامداران به پاس خدمات و زحمات استاد غلام، در مادهٔ ۵۳ اساس‌نامه، صدی یک از سود سالیانهٔ شرکت را به او اختصاص دادند. اما در واقع، او سود خود را وقف ساختن موسسه‌ای کرد که اگر محقق شده بود برای همیشه بی‌نیاز از متخصص خارجی می‌شدیم. تاسیس این هنرستان نساجی با نام آموزشگاه صنعتی از آرزو‌های او بود که متاسفانه در آن دوران تحقق نیافت.

۵- وفات و سخن پایانی

غلام صنعتی تا پایان عمر، مدیر فنی کارخانه‌اش بود. وی پس از عمری خدمت خالصانه و صنعت نوآورانه، در اواخر اسفند ۱۳۴۷ ه.ش به سرای باقی شتافت.

مرحوم استاد غلام صنعتی -ره- را همهٔ معمرین یزد می‌شناسند. آوازهٔ خدمات آن مرحوم از ورای اوراق کتاب تاریخ یزد و از سینهٔ انسان‌ها تا فراسوی مرز‌ها پیچیده است. معرفی صحیحی از آن فقید سعید که به حق پدر صنعت نساجی یزد است به نسل حاضر و آیندگان، کار مثبت و لازمی می‌باشد.