مهدي آذر يزدي، پدر و پايه گذار ادبيات داستاني كودكان.

پيش گفتار

به نام خداوند جان و خرد؛ كزين برتر انديشه برنگذرد.

من عاشق «استاد آذر يزدي» بودم و هستم. اين نوشته را هم در همان زمان درگذشت ايشان نوشته بودم و آن را حتي براي يكي از برنامه هاي تلويزيون هم فرستادم كه متاسفانه بدان اشاره اي نشد. حال، در آستانه دومين سالگشت درگذشت استاد آذر يزدي آن را به اينجا مي فرستم و اميدوارم موثر باشد و اين اشتباهات ديگر تكرار نشود.

گفتار

من يك ايراني هستم و يك شهروند يزدي. چند ماه پيش شنيدم كه استاد مهدي آذر يزدي در كوچه با يك موتور سوار تصادف كرده اند. آن لحظه از خود پرسيدم كه چرا اين پيرمرد نابغه 87 ساله بايد پياده اين طرف و آن طرف برود؟ راستش را بخواهيد گريه ام گرفت؛ برخلاف بعضي ها كه خنده اشان گرفت! ولي گذشتم؛ چون واقعاً نمي توانستم كاري بكنم. تا اينكه هفته پيش شنيدم كه استاد مهدي آذر يزدي به رحمت خدا رفته است. خيلي متاثر شدم. فهميدن اين مصيبت كه نويسنده بزرگ ايران از دنيا رفته است بدون آن كه برايش كاري بكنند، خيلي برايم سخت بود.

پس از مرگ او، نمايش عكس ها و فيلم هايش شروع شد. همه، اين ها را ديده ايم؛ ولي من نمي فهمم و واقعاً هم نمي توانم بفهمم كه چرا مرتباً در تلويزيون او را با تاكيد بر «خانه محقرش» نشان مي دهند؟! چرا در راديو يا در روزنامه ها وقتي مي خواهند از او حرف بزنند اولين چيزي كه مي گويند اين است كه "او در يك خانه قديمي فرسوده زندگي مي كرد"؟!

آيا اين افتخار است كه يك نويسنده بزرگ كه به او به حق لقب «هانس كريستين اندرسون ايران» را داده اند در خانه محقر و قديمي و فرسوده زندگي كند؟ آيا اين افتخار است كه كسي كه با بيش از 20 عنوان كتاب، جزو برجسته ترين و پركار ترين نويسندگان ادبيات كودكان و نوجوانان است، روي ميز كارش و زير دستش، روزنامه پهن باشد؟ آيا اين افتخار است كسي كه صاحب پرتيراژ ترين كتاب هاي ادبيات كودكان و نوجوانان است در يكي از مصاحبه هايش بگويد: "من فقط از ميهمانانم خجالت مي كشم؛ چون نمي توانم از آن ها پذيرايي كنم"؟ چه قدر خجالت آور است؛ چه قدر گريه دار است و چه قدر من شرمنده ام از ايراني بودنم.

دنباله نوشته ...

اين افتخار ندارد كه بنويسيم: "پيرمرد تنها در سال هاي پاياني عمر از كنج اتاقش با ديوار هاي كاهگلي و انبوه كتاب و سكوت از كوچه پس كوچه هاي ...." نمي دانم؛ شايد ديگر ايرانيان فكر مي كنند ديوار هاي خانه هاي يزدي ها كاهگلي است. ولي بايد بگويم كه خانه هاي اجدادمان كه هيچ، حتي خانه هايي كه اكنون جزو ميراث فرهنگي يزد است نيز ديوار هاي اتاق هايشان كاهگلي نيست. من نمي دانم چرا بايد ديوار خانه «پدر ادبيات كودكان ايران» كاهگلي باشد!

اين مايه شرمندگي است كه استاد مهدي آذر يزدي كه تنها لذت زندگي اش كتاب خواندن بود اين گونه بگويد: "به همه گفته ام كتاب بخوانيد. اما حالا كه فكر مي كنم، مي بينم كتاب خواندن براي من چيزي جز سرگرداني نداشته است. اگر به جاي نويسنده شدن، سبزي فروش مي شدم، الآن آسايش و آرامش داشتم." و يا بگويد: "الآن زندگي من نبايد اين طور باشد كه پول دوا و درمان نداشته باشم. در اين سن و سال و با اين وضع بايد پرستار داشته باشم." راستي، چرا او پرستار نداشت؟ چرا او پول دوا و درمان نداشت؟

آيا دولت نمي توانست برايش حداقل وسايل آسايش را فراهم كند؟ منظورم از دولت، همه دولت هاي بعد از انقلاب و همه مسيولان است. به دولت خاصي اشاره نمي كنم كه همه مسيولين مقصر اند؛ همه آن هايي كه مي توانستند كاري بكنند و نكردند و كوتاهي كردند. دولت ايران! فكر نمي كنيد كه اگر وسايل آرامش پدر من، پدر نويسنده قصه گوي ايران، پدر خود شما و پدر همه ملت ايران را فراهم كرده بوديد، بيست عنوان كتابش به دويست عنوان يا شايد هم بيشتر تبديل مي شد. تا حالا به اين موضوع فكر كرده بوديد؟

پس گفتار

من يك دختر جواني هستم كه در دهه شصت متولد شده ام. بلد نيستم حرف بزنم و انشايم هم همان گونه كه ديديد خوب نيست؛ ولي ايراني ام و يك سوال دارم. به من جواب بدهيد. به حرمت ايراني بودنم به من جواب بدهيد. اگر استاد مهدي آذر يزدي در خارج از ايران مثلاً در «انگليس»، «آلمان»، «آمريكا» يا ... متولد مي شد و زندگي مي كرد و نويسنده مي شد، با او چگونه رفتار مي كردند؟ با او چه مي كردند؟ و اكنون ما چه كرديم؟ .... چرا ما قدر استاد مهدي آذر يزدي هايمان را نمي دانيم؟

استاد آذر يزدي يك بار فرموده بودند كه: "بچه هايي كه كتاب هايم را مي خرند، خرجم را مي دهند و اگر آن بچه ها نباشند ...." من نتوانستم براي ايشان كاري بكنم. تنها كاري كه الآن مي فهمم با انجام آن به ايشان كمك كرده ام اين بوده كه مادرم كتاب هايشان را از كودكي و حتي قبل از آن كه به مدرسه بروم، برايم خريده و من خوانده ام؛ همين. راستي اگر امثال من و شما هم نبوديم كه كتاب هاي ايشان را بخريم، چه بر سر نويسنده بزرگ ايران، نه، نويسنده بزرگ دنيا مي آمد؟

در ره عشق نشد كس به يقين محرم راز؛ هر كسي بر حسب فكر، گماني دارد. خدايش بيامرزد.

قند و عسل

براي من هميشه «مجموعه شعر قند و عسل» نوشته استاد آذر يزدي جذاب بوده و هست. اين داستان به گونه اي است كه نامش براي بچه ها است، ولي در اصل براي بزرگتر ها نوشته شده است. داستان قند و عسل به گفته خود ايشان، مضمونش "قضاوت گاوي" است كه باز به گفته خود ايشان "مسيله روز تمامي تاريخ بشر است از آغاز تا پايان." من اين داستان را خلاصه وار و آنچه به يادم هست، مي گويم. اگر هم كامل ترش را خواستيد مي توانيد «كتاب قند و عسل» استاد را به مطالعه بنشينيد.

مقدمه داستان اين گونه است:

......................................... روزگاري، روزگاري پيش بود ......................................... باغ وحشي بود دنياي بزرگ ......................................... .........................................	.......... ...... .......... ...... .......... ..........	......................................... هر كسي سرگرم كار خويش بود ......................................... با بد و با خوب و در آن ميش و گرگ ......................................... .........................................

سپس داستان با يك پشه اي شروع مي شود كه در فصل پاييز به دنبال هواي گرم و آفتاب به سمت خورشيد پرواز مي كند كه ناگهان به زنبور عسلي مي رسد كه بر روي درخت نخلي لم داده و در حال خواندن كتاب استاد آذر مي باشد. پشه به نزديك زنبور مي رود و شروع مي كند به غر زدن: "چرا بيكار نشسته اي و فكر فصل سرما نيستي؟ از من ياد بگير كه از صبح تا الآن در حال تكاپو هستم."

زنبور در جواب پشه مي گويد: "كار من در فصل بهار و تابستان بوده و حالا خستگي ام را در مي كنم. تو چه كار مي كني كه هميشه ولگردي و از خون مردم مي خوري؟ من كه عسل درست مي كنم و به دست مردم مي دهم و كار مفيد انجام مي دهم." پشه، حرف زنبور را باور نكرد و گفت: "تو دروغ مي گويي و عسل، ساخته تو نيست. آن، قنادي شهر ما است كه عسل درست مي كند."

داستان زنبور و پشه و گاو در مجموعه شعر قند و عسل.

خلاصه بحث به دعوا كشيد و هر يك چيزي گفتند تا اينكه زنبور گفت: "خوب؛ ما بايد پيش يك شخص كاردان برويم و بگوييم كه بين ما داوري كند." پشه هم قبول كرد. در اين ميانه، ناگهان گاوي از آن سو پيدا شد. پشه گفت كه بهتر است گاو بين ما داوري كند؛ ولي زنبور مخالفت مي كرد كه گاو، گاو است و او را چه به داوري؟ بالاخره گاو صدايشان را شنيد و زنبور به ناچار قبول كرد كه گاو، داور باشد.

گاو كه هيچ از زنبور و عسل نمي دانست وقتي سخنان آن دو را شنيد، خنديد و با اشاره به زنبور گفت: "هرگز چنين چيزي امكان ندارد كه اين پروانه بتواند اين عسل خوشمزه را درست كند." زنبور ناراحت شد و گفت: "كندوي من همين جا است. مي توانيد از آن بخوريد و بعد قضاوت كنيد." ولي باز هم گاو حرف خودش را مي زد.

زنبور به گاو گفت: "هيچ كس مثل تو بي انصاف نيست. وقتي تو نمي داني عسل چيست، چرا بي خودي به من تهمت دروغ گويي مي زني؟" گاو از اين حرف هاي زنبور برآشفت و با يك ضربه، كندو را به زمين زد و شكست و سپس به روي آن خاك پاشيد و پشه بي چاره هم از اين ضربه گاو مرد.

بعد زنبور، آرام در گوشه اي نشست. سپس پر زد و در گوش گاو گفت: "تو كه كندو را شكستي و به مراد دل خود رسيدي. ولي عيب تو اين است كه نمي خواهي هيچ چيزي را بداني. با همه اين ها، هيچ چيز از ارزش من كم نشد. اگر پشه و گاوي مثل تو، قدر مرا نمي دانند، من خود قدر خودم را بسيار مي دانم."

در آخر داستان اين بيت شعر كه از زبان زنبور گفته شده است، خودنمايي مي كند:

......................................... رفت كندوي عسل، اما چه غم ......................................... .........................................	.......... ...... .......... ..........	......................................... باز هم مي سازم آن را، باز هم ......................................... .........................................

البته حتماً خودتان كتاب را مطالعه كنيد تا به عمق داستان پي ببريد و آن را احساس كنيد. چند بيت شعر زير در بين اين مجموعه آن قدر زيبا است كه نمي توان از آن گذشت:

......................................... واي اگر نااهل غمخواري كند ......................................... واي اگر بي درد گويد حرف درد ......................................... واي اگر حكمت كند بيجا بروز ......................................... واي اگر با پخته جوشد يار خام ......................................... چون كه نادان، رهبر دانا شود ......................................... بي هنر چون مي شود يار هنر ......................................... بي ادب چون مي كند كار ادب ......................................... .........................................	.......... ...... .......... ...... .......... ...... .......... ...... .......... ...... .......... ...... .......... ...... .......... ..........	......................................... واي اگر ناجنس دلداري كند ......................................... واي اگر نامرد گيرد جاي مرد ......................................... واي اگر احمق بيفتد روي قوز ......................................... واي اگر با هم در افتد خاص و عام ......................................... رشته ها چون پنبه از هم وا شود ......................................... مي شود آشفته، بازار هنر ......................................... مردمان گردند بيزار ادب ......................................... .........................................