محله امامزاده جعفر و خانه هاي سنتي و ارزشمند يزد كه براي توسعه امامزاده با خاك يكسان شده اند.

پيش گفتار

چندي پيش، در ميانه تابستان 1392، درست پيش از تغيير دولت ها، بالاخره «طرح توسعه امامزاده جعفر -ع-» وارد فاز عملياتي شد تا با خشونت تمام و به طور رسمي و علني، بولدوزر ها «محله تاريخي امامزاده جعفر» را زنده زنده به زير تيغ خود ببرند. همكاري و همدلي همه سازمان هاي شهري و استاني و حتي «ميراث فرهنگي» در اجراي اين طرح مثال زدني و شگفت آور بود. اين طرح، فاز نخست از «طرح جامع بافت تاريخي يزد» خواهد بود.

تخريب و دخل و تصرف در بافت تاريخي و ثبت شده يزد خلاف قانون است. راضي نبودن ساكنين به ترك خانه و محله خود و فروش آن به بهاي اندك و همچنين غصب و تصرف و تخريب راه هاي عمومي، خانه هاي وقفي، حسينيه و مدرسه هاي در اين محدوده نيز اشكالات شرعي فراواني را به اين طرح وارد مي سازد.

متاسفانه در اين اقدام مغولي، طي چند روز، چند خانه و در مجموع حدود 15 خانه تاريخي ديگر تخريب شدند؛ اما خوشبختانه با هوشياري دوستداران ميراث فرهنگي و با سرسختي و مقاومت مردم يزد و ساكنين محله و با كرامت خود «امامزاده جعفر -ع-»، اين طرح خانمان برانداز متوقف شده است.

دنباله نوشته ...

عكس هوايي از محله امامزاده جعفر با رونمايي خطوط نقشه طرح توسعه امامزاده جعفر.
خط زرد: محيط طرح توسعه امامزاده.
خط سفيد: محيط كنوني امامزاده جعفر.
خط خاكستري: صحن بزرگ در طرح توسعه امامزاده.

عكاس: مهدي خبره دست؛ وبسايت

طرح توسعه امامزاده جعفر

شگفت آور ترين نكته اين طرح، وسعت بسيار زياد آن است. اين در حالي است كه وسعت كنوني امامزاده نه تنها كافي، بلكه زياد هم هست. در حال حاضر صحن اصلي و بزرگ امامزاده، بسته و خالي است و صحن قبرستان هم كم رهگذر است. تازه يك فضاي بزرگ و خرابه ديگر هم آشغالداني نخاله هاي ساختماني امامزاده شده است و تنها در دو صحن رو به خيابان زايراني رفت و آمد دارند. مسجد بزرگ و پاركينگ هاي اطراف و ديگر امكانات امامزاده هم به خوبي جوابگوي نياز مردم مي باشد.

بخش بزرگي از وسعت «طرح توسعه امامزاده» مربوط به صحن بزرگ آن مي باشد. اين صحن بزرگ كه محله اي براي احداث آن بايد تخريب شود از كنار بناي كنوني «امامزاده جعفر -ع-» شروع خواهد شد و تا نزديكي هاي «خيابان قيام» ادامه خواهد داشت! چنين صحني و چنين فضاي بازي با ابعاد 130 متر در 100 متر، در دل بافت تاريخي يزد تازگي دارد. چنين صحني در جهان اسلام هم كم سابقه است.

براي درك بزرگي اين صحن بايد گفت كه كل مساحت «مسجد جامع يزد» به همراه «كتابخانه وزيري» و يا كل مساحت «مسجد ملا اسماعيل» در اين صحن جا مي گيرد. اين چه صحني است كه از اغلب صحن هاي «حرم مطهر امام رضا -ع-» هم بزرگتر است؟

پاركينگي كه زير اين صحن ساخته مي شود براي استفاده كيست؟ آيا اين پاركينگ بس نيست كه دو پاركينگ روباز ديگر هم در اين طرح گنجانده شده است. «هتل كاروانسراي مشير» مگر بناي تاريخي ثبت شده نيست كه توسعه آن هم جزو اين طرح است.

هيات امنايي كه با اين درآمد فراوان طي اين سال ها دو مناره را نتوانسته تكميل كند و صحن ها را بسته، ويرانه يا نخاله داني رها كرده است، چگونه خواهد توانست مساحت 4 برابري و 4 هكتاري امامزاده جديد را اداره كند؟

نكته ديگر، نوع برخورد شرم آور و رفتار بسيار زشت و بي ادبانه كارگزاران با بافت تاريخي و مردم ساكن آن است. گفته هاي بيجا نسبت به بافت ارزشمند و خانه هاي تاريخي يزد و تخريب ناگهاني و شبانه خانه ها و تهديد مردم با شب نامه هرگز درخور اين معماري و ساكنان والاي آن نيست. «استاد محمد كريم پيرنيا» در همين باره در خاطرات خود پس از اداي احترام به «مرحوم حجت الاسلام حاج سيد علي محمد وزيري» به خاطر بازسازي كيفي و شكوهمندانه «مسجد جامع يزد» چنين مي فرمايد:

".... حيف است اين شهر ما. .... آن هايي كه دست اندر كار اين جور آثار قديمي و اين ها هستند وقتي مي خواهند يك كاري بكنند بهشان عرض مي كنم از قول «حافظ» كه: ⁽¹⁾

............................................. به ادب نافه گشايي كن از آن زلف سياه ............................................. .............................................	.... .... ....	............................................. جاي دلهاي عزيزست بهم برمزنش" (2) ............................................. .............................................

طرح جامع بافت تاريخي يزد

مدتي است كه از وجود طرحي جامع براي بافت تاريخي يزد صحبت مي شود. هر چند هنوز اين طرح رونمايي نشده، اما از صحبت هاي گوشه و كنار و همچنين از فاز نخست اين طرح مي توان كليات آن را تصور كرد.

متاسفانه نگاه كلان مديريتي اي كه از آغاز به بافت تاريخي يزد وجود داشته اين بوده كه تنها بافت يك محله تاريخي نگهداري شود و در بقيه محلات تنها تك بنا ها حفظ شوند. ديدگاه ديگري كه اين نگاه غلط را تكميل كرده، توسعه اماكن مذهبي و ديني در قلب تپنده بافت است. گاه اين طرح هاي توسعه خيالي چنان بزرگ اند كه دو بنا در دو محله مختلف شهر را با هم همسايه مي سازند!

متاسفانه كارگزاران اجرايي و ديني شهر و استان به اين مهم توجه ندارند كه اين مدارس و مساجد و حسينيه ها و مصلي ها و در مجموع اين دين و ايمان و آرامشي كه در بافت تاريخي يزد است، محصول همين خانه ها و بازار ها و زندگي در بافت تاريخي است. حال اگر شما بياييد و ريشه اين اماكن مذهبي كه همان خانه هاي سنتي است را قطع كنيد و فقط ميوه هايش را نگه داريد و يا گسترش دهيد، چه خواهد شد؟ يكي بر سر شاخ، بن مي بريد .... ⁽³⁾

گوشه هايي از محله امامزاده جعفر يزد كه خانه هاي آن براي توسعه امامزاده تخريب شده است.

سخن پاياني

براي گسترش دين و ايمان لازم نيست امامزاده يا مسجد يا مصلي را در بافت تاريخي توسعه داد و يا براي آن ها پاركينگ ساخت، بلكه بايد بافت تاريخي و سبك معماري و شهر سازي ايراني و اسلامي را توسعه داد. آن وقت خواهيد ديد كه هم امامزاده آباد و پررونق خواهد شد و هم صد مسجد و مصلي و حسينيه و مدرسه و هيات و دسته از دل همين بافت بيرون خواهد تراويد. پس نه تنها بايستي بافت تاريخي يزد را حفظ كرد، بلكه بايستي از اصول معماري و شهرسازي آن هم به اقتضاي زمان در بخش هاي تازه ساز شهر استفاده كرد.

بهترين و خداپسندانه ترين پيشنهاد براي «امامزاده جعفر -ع-» اين است كه با بودجه اي كه اخذ شده است، همه خانه هاي تخريب شده و خرابه ها به همان سبك معماري فاخر ايراني و اسلامي يزد بازسازي شود تا اين محله به سان انگشتري گردد و «حرم امامزاده جعفر -ع-» هم پس از بازسازي و تكميل چون نگيني زمرد بر آن انگشتري بدرخشد.