چهره آقا سيد علي ميرزا در نمايي از مستند پ مثل پليكان محصول سال 1351.

پيش گفتار

فيلم مستند «پ مثل پليكان» يكي از مهم ترين فيلم هاي مستند تاريخ سينماي ايران است. اين مستند را «پرويز كيمياوي» ⁽¹⁾ در سال 1351 در «طبس» ساخته است.

اين فيلم مستند، بر پايه دو داستان از «ديار طبس» استوار است. يكي داستان زندگي «آقا سيد علي ميرزا» كه از «شهر طبس» كناره گرفته و آواره خرابه هاي «ارگ طبس» شده بود؛ و ديگري داستان پليكاني كه در راه مهاجرت به «سيبري» به «شهر طبس» آمده و مقيم «باغ گلشن طبس» گشته بود.

اين مستند تاريخي و ديدني كه در 25 دقيقه، گوشه اي از تاريخ و فرهنگ و جغرافياي «طبس» را به نمايش كشيده است، هم اكنون توسط «شركت صوتي و تصويري سروش» منتشر شده است و از فروشگاه هاي رسانه هاي تصويري ⁽²⁾ و يا از اينجا قابل خريد است.

دنباله نوشته ...

پ مثل پليكان

آقا سيد علي ميرزا

«آقا سيد علي ميرزا سجادي» از سادات سجادي و اهل «طبس» بود. ⁽³⁾ او پس از فوت پدر و بروز اختلافاتي با خانواده پدري اش، از شهر و مردم براي هميشه دوري گزيد و در «ارگ طبس» خرابه نشين شد و تا آخر عمر در همان گوشه بر رنج هايش صبر كرد و آرزو هايش را انتظار كشيد.

آقا سيد علي ميرزا سجادي و محمد جزايري بازيگران مستند ماندگار پ مثل پليكان.

وي مردي باهوش، باسواد، خوش ذوق و شاعر بود. او اشعار زيادي را با خط خوش بر ديوار هاي ارگ نوشته بود. ⁽⁴⁾

در «طبس» همه آن رند شوريده را مي شناختند و مورد احترام بود. برخي هم او را مجنون مي پنداشتند و گاه مورد آزار و سرگرمي بچه ها قرار مي گرفت.

«آقا ميرزا» پس از چهل سال خرابه نشيني، در سال 1350 در فيلم مستند ماندگار «پ مثل پليكان» زندگي خود را به زيبايي بازي كرد. گوشه اي از زندگي نامه، گفتار، افكار و اشعار او در اين فيلم مستند ثبت شده است. او در حين بازي در اين فيلم پس از چهل سال براي ديدن پليكان به «باغ گلشن» رفت.

وي سرانجام بعد از چهل پنجاه سال شكيبايي و چشم به راهي و گوشه گيري در خرابه «ارگ طبس» در زلزله سهمگين 25 شهريور 1357 ديده از اين خرابه دنيا فرو بست و مرغ روحش از آن ارگ ويران به گلشن رضوان پركشيد.

23 سال پس از زلزله طبس، در سال 1380، هنگامي كه كارشناسان «ميراث فرهنگي» سرگرم خاك برداري و پژوهش در ويرانه «ارگ طبس» بودند، جسد او را سالم يافتند و از زير آوار بيرون آوردند.

آقا ميرزا در ارگ طبس سرگرم آموزش الفبا به بچه ها.

مردم شهر كه در بينشان شايع بود جسد «آ سيد علي ميرزا» در همان زمان زلزله از زير آوار بيرون آورده شده و در محوطه امامزاده شهر دفن شده، با ديدن پيكر پاك و چهره سالم جسد، متحير شدند.

با پافشاري مردم، پيكر پاك وي در يكي از راهرو هاي ارگ مرمت شده طبس دفن شد و اطاقي نيز بر مقبره اش بنا شد. اين چنين شد كه «آقا سيد علي ميرزا» جزيي از «ارگ طبس» و تاريخ «طبس» شد. ⁽⁵⁾

مي گويند در مراسم خاك سپاري اش، همه مردم شهر به احترام او و به ياد همه عزيزان از دست رفته در زلزله، جمع شده بودند؛ آن چنان كه تا به امروز هنوز در هيچ مراسم تشييع ديگري در «طبس» چنين جمعيتي ديده نشده است.

ياد و خاطره آن مرد بزرگ و همه كشته شدگان «زلزله طبس» گرامي باد.