يزد در قديم نام هاي ديگري نيز داشته است. در زمان باستان تا انتهاي سلسله هخامنشيان با نام ايساتيس يا به زبان يوناني استيخاي شناخته مي شده كه به علت قرارگيري در تقاطع چهارراه باستاني ايران يعني شاهراه هاي پارس - خراسان و ري - كرمان حايز اهميت بوده است. پس از حمله اسكندر و رسيدن او به يزد و احتمالاً ساخت زندان يا اردوگاهي نظامي و ساكن كردن عده اي يوناني در يزد، نام آن به كثه تغيير پيدا مي كند. در تاريخ يزد، حمله اسكندر نقطه مهمي به حساب مي آيد به نحوي كه عده اي همنوا با تاريخ نويسان افسانه پرداز يوناني آغار بناي يزد را به دست اسكندر مي دانند. اينگونه است كه نام شهر كثه مي ماند تا زمان سلسله ساسانيان و مخصوصاً يزدگرد ها كه رابطه عميق و اساطيري اي بين شهر و خطه يزد با پادشاهان ساساني ايجاد مي شود و در اين دوران به نيت يزدان شهر تكميل و با نام يزد شناخته مي شود تا به امروز. ريشه واژه يزد را از يزدان به مفهوم پاك و مقدس و به معني ذات خداوند و يا از يشت و يزش يه معني ستايش و نيايش دانسته اند.

عشرت يزدي و عزت يزدي تخلص دو برادر شاعر و ورزشكار بوده كه در محله فهادان زندگي مي كرده اند. شعر عشرت يزدي در لندن، بالاي سردر خانه شكسپير با خط فارسي و كاشي ميبد نصب است؛ بدين مضمون:

مـقـصـد ز كــاخ و صــفـه و ايـوان نـگـاشتن

دانـي كه چيست؟ آنكه به كام دل اندر آن

جوي هرهر پايابي بوده كه شايد بيش از 60 پله مي خورده تا به آب مي رسيده اند. زمين فوقاني اين جوي مشرف بوده است بر گورستان بزرگ و قديمي يزد. اينچنين جويي با آن صدا و غرش آب و آن همه پله، آن هم در كنار يك چنين گورستاني، شب ها نقطه اي بوده است مخوف و ترسناك و محل تردد و اجتماع اشباح و اجنه. آقاي محمد رضا انتظاري مي گويد كه مرحوم حاج آقا وزيري -موسس كتابخانه وزيري- تعريف كرده كه يك شب، رنگرزي به جوي هرهر رفته بوده تا ريسمان هايش را كه رنگ كرده بوده است را در آنجا بشويد. وقتي از پله ها پايين مي رود، روشنايي و چراغ هايي به نظرش مي رسد و رفت و آمد و بزن و بكوب و شادي و شولولولو. رنگرز مانده بوده است كه چه كند؟ يكي مي گويد: رنگرز! تو ريسمانهايت را اينجا بگذار و برو؛ ما برايت خواهيم شست. رنگرز از خدا خواسته ريسمان ها را همانجا رها مي كند و پا به فرار مي گذارد. صبح روز بعد كه به سراغ جوي مي رود مي بيند كه تمام ريسمانش شسته و تميز در ميدان وسيعي كه بالاي جوي بوده، روي چوب ها پهن است.

• تلفن: +98-351-6268340
• آدرس: يزد، ميدان اميرچخماق، ابتداي خيابان قيام

موزه آب يزد در سال 1379 گشايش يافت. اين موزه محل مناسبي براي شناخت آثار و ابنيه تاريخي در زمينه هاي مختلف مربوط به آب است. در اين موزه لوازم مختلف حفر قنوات، ابزار و ادوات اندازه گيري حجم آب، وسايل تامين روشنايي در قنات، اسناد و مدارك خريد و فروش آب، وقف نامه هاي قديمي، كتابچه ميراب ها، اسناد توزيع آب، ظروف نگهداري و حمل آب و بسياري لوازم و اشياء ارزشمند ديگر در معرض ديد همگان قرار گرفته است. اين موزه در يكي از ارزشمند ترين آثار معماري سنتي يزد به نام خانه كلاهدوز ها واقع شده است.

/jo.fe bA.dU/

براي اينكه كار قنات زود تر پيش رود و دم نيز نكند، دو چاه به فاصله 2 متر از يكديگر مي كنند و آن را «جف بادو» مي گويند.

• موقعيت: ضلع شمالي خيابان انقلاب
• محلات مجاور: شيخداد، شاه طهماسب، باغ گندم، باغ صندل

خواجه حاجي ابوالمعالي در سال 763 ه.ش. در اين مكان كه خارج از حصار شهر بود، مدرسه، حمام و جماعت خانه اي احداث كرد و باعث ايجاد اين محله شد و به خاطر اقدامات خيريه اش به نام خودش معروف شد. يزدي ها اين محله را بوالميري يا بولميري نيز خوانند. خواجه كمال الدين ابوالمعالي از خواجگان محتشم يزد بود و پدرش سمت وزارت سلطان محمد مظفر را به عهده داشت كه موقوفات بسياري در يزد به يادگار گذاشت. برخي از ابنيه تاريخي شاخص آنجا عبارتند از: مدرسه بدر، آب انبار بوالميري و مسجد بزرگ، گذر و بازارچه ابوالمعالي.

• نام علمي: Acinonyx jubatus venaticus

يوز داراي بدني كشيده، شكمي بالا، پوزه اي كوچك، دست و پاهايي بلند با پنجه هايي كند است. پوشش بدنش، نخودي رنگ با خالهاي سياه و گرد و كوچك است و داراي موهاي زبر و كوتاهي است. يوز به شيوه برخورد يك پا بر روي زمين در هر لحظه، مي‌تواند به سرعت 100 كيلومتر در ساعت برسد. تعداد بسيار اندكي از آنها در جهان و همه نيز در ايران وجود دارند كه استان يزد از مناطق عمده زيستگاه هاي آنهاست و به شدت تحت حفاظت قرار دارند. غذاي آنها جبير، آهو، قوچ، ميش، كل و بز و خرگوش وحشي است.

• اهميت: تاريخي، مذهبي
• آدرس: يزد، ميدان امير چخماق
• بازديد: رايگان، رفتن به غرفه هاي بالا و مناره ها با بليط فروشي

اين تكيه با شكوه عنصري از مجموعه مسجد اميرچخماق مي باشد كه در سال 816 ه.ش. به همت بلند امير جلال الدين چقماق شامي و همسرش ستي فاطمه خاتون در خارج از حصار شهر و در محلي موسوم به دهوك بنا شد. اين امير از سرداران تيموري و مقرب درگاه شاهرخ بود كه در عهد او به حكومت يزد منسوب بود. در قديم اين ميدان و تكيه گاه محل جماعت مردم و انجام عزاداري ها بوده است. زير اين تكيه يك دهنه بازار معروف به بازار حاجي قنبر وجود دارد. نخل قديمي اي هم همواره در كنار تكيه هست.

فلسفه نخل برداري يزديان به اين صورت است كه آنچه در روز عاشورا براي حضرت امام حسين (ع) انجام نگرديده، اين مردم معتقد وعلاقه مند به امام حسين (ع) براي او و خانواده اش انجام مي دهند؛ از اين رو نخل را ابداع كردند؛ به اين صورت كه يعني محفه يا تابوتي است كه جسد مطهر امام (ع) را با آن بر مي دارند. اول محرم سراسر پنجره هاي نخل را با سپر هاي كوچك كه دوخته و حاضر كرده بودند و تعدادشان زياد بود مي بستند و بعد روي آن خنجر مي بستند و روي اين سپر ها و خنجر هاي آن آينه بندان مي كردند؛ وسط نخل هم پارچه بزرگي گلدوزي شده بود كه تمام سطح بيروني را مي گرفت و جلو و عقب آن منظره ورودي حرم امام حسين (ع) را نشان مي داد. وسط نخل چندين نفر كه اغلب جوانان يزدي بودند، هنگام بلند كردن نخل، سنج مي زدند.

• مواد اوليه: بادام، خاك قند، روغن، آرد و پودر شكر

شيريني پزي سنتي در يزد سابقه اي طولاني دارد. شهرت شيريني هاي سنتي حاج خليفه علي رهبر يزد در جهان پيچيده است. براي تهيه قطاب ابتدا خمير را آماده مي كنند. سپس گلوله گلوله از خمير جدا كرده و آن را پهن كرده و مايه بادام و قند را در وسط آن مي ريزند و اطرافش را به هم مي چسبانند و مي پيچانند و در روغن سرخ مي كنند و سپس در صافي ريخته و بعد در خاك قند مي غلطانند؛ كمي پسته چرخ كرده روي آن ريزند و سپس آنها را در فر مي پزند.

دكتر محمد خاتمي فرزند آيت الله سيد روح الله از عالمان شهير، در اردكان يزد متولد شد. تحصيلات مدرسه اي وي در زادگاه بود. سپس در كنار تحصيلات حوزوي، در دانشگاه، فلسفه و علوم تربيتي فرا گرفت. وي در سال هاي 1376 و 1380 با راي قاطع مردم به رياست جمهوري ايران رسيد. در اين هشت سال با سعه صدر، آزادي و عدالت و آرامش را به جامعه آورد. با ارايه نظريه گفتگوي تمدن ها به جرگه انديشمندان جهان پيوست. پس از اتمام مسيوليتش، روز به روز بر محبوبيتش افزوده و ارزش كار هايش مشخص تر مي شود.

/abr heŝto bAd vardAŝ/

ابر گذاشت و باد برداشت.

در توصيف كاري كه وقوع آن ناگهاني و دور از انتظار است، به كار مي رود؛ مانند مفقود شدن ناگهاني شيي و يا ناپديد شدن كسي.

• زمان: سال 1288 ه.ش.

اتومبيل درون عكس، اولين ماشيني است كه به يزد آورده اند. اين ماشين، فورد كلاجي و متعلق به آقاي محمد گلشن بوده است. راننده اتومبيل هم هندي است.

• نام علمي: Punica granatum

انار درختچه اي پر شاخ و برگ با پاجوش هاي زياد، بدون كرك، با شاخه هاي نامنظم و كم و بيش خاردار و نيمه برگريز مي باشد كه در اقاليم نيمه گرمسير و مديترانه اي به ارتفاع 2 تا 5 متر مي رسد. طبق نظريه اي خاستگاه آن ايران مي باشد. استان يزد داراي جايگاه بالايي از نظر سطح زير كشت و ميزان توليد در ايران مي باشد. برخي از ارقام مهم انار يزد بدين شرح اند: شهوار دانه سفيد، شهوار يزدي، تب ولرز، پوست سياه، ميخوش يزدي يا ملس، طوق گردن، زاغ يزدي، آمانه خاتوني و گبري دانه سياه.

• درجه و گروه: سنتي
• تلفن: +98-351-6227400~4
• فاكس: +98-351-6227406
• آدرس: يزد، يزد، خ قيام، كوچه لب خندق، پشت بازار خان

هتل تاريخي مهر يا خانه زرگر يزدي با قدمتي 200 ساله يكي از خانه هاي زيبا و قديمي يزد مي‌باشد. حوضي زيبا، شيشه هاي رنگين، بادگير هاي بلند، درب هاي چوبي، تالار سه‌ دري، پنج ‌دري، كفش كن، هشتي، كرياس، شاه نشين، قنات و سرداب و نارنجستان، همه و همه ما را با خود به خاطرات شيرين روزگاران كهن مي‌برد. مجاورت با بازار هاي قديمي و پر رونق شاهزاده فاضل، زرگرها و بازار خان يزد و ارگ يزد و ساير اماكن ديدني از ويژگي ‌هاي اين هتل مي‌باشد. رستوران ‌هاي رو باز و بسته از ديگر امكانات اين هتل مي‌باشد.

• نوع بافت: دستباف
• جنس: پشم
• اندازه: 2.0 × 2.0 متر
• توليد كننده: فرش نصيرياني

قدمت قاليبافي در يزد مشخص نيست. وجود قالي هاي سردار جنگي و بعضي بافندگان گمنام و آثار نادر و بديعشان گوياي يك سابقه تاريخي طولاني است. سيسيل ادواردز در كتاب قالي ايران از قول گوويا كه در سال 982 ه.ش. به يزد آمده مي نويسد: "بهترين فرش دنيا در يزد بافته مي شود." سابقه طولاني بافندگي زيلو در ميبد و پارچه هاي نخي و ابريشمي در يزد مويد اين قدمت است. شگرد بافت و نوع پشم قالي يزد منحصر به فرد است. اينك، دوباره فرش يزد در هر دو بخش دستباف و ماشيني رونقي در اين صنعت ايجاد كرده است.

• گرد آورنده: محمدرضا تصديقي
• ناشر: ستايش، 1380
• فيپا: موقوفه ها، ايران، يزد، وقف نامه ها، سازمان اوقاف
• شابك: 946-6913-34-2
• كميت: فعلاً 1 جلد، 540 صفحه، 3200 تومان

در اين كتاب متن بازنويسي شده، تصاوير و حواشي حدود 115 وقف نامه مربوط به استان يزد منتشر شده است. جداي از اهميت هاي بسيار زياد تاريخي، جغرافيايي و ... وقف نامه ها، از اهداف اين كتاب انتشار براي ديده شدن وقف نامه ها توسط مردم و آشنايي و گسترش فرهنگ وقف بين مردم و بالا رفتن كيفيت موقوفه ها است. بعضي از مطالب اين كتاب بدين شرح است: وقف نامه آب وقف آباد، وقف نامه اسحاق بيگ، وقف نامه خانش بيگم دختر شاه اسماعيل صفوي، وقف نامه جمشيد بن مهربان بن رستم تاجر زرتشتي.

• عكاس: همايون امير يگانه
• نويسنده: محمد زمانيان
• كتاب: يزد، نگين كوير

استان يزد ده ها قلعه تاريخي جالب توجه دارد كه هر يك از آنها، راز هاي ناگفته تاريخي و سرگذشت ديرين مردم اين ديار را در خود نهفته دارند.

• تقسيمات: شهرستان ابركوه، استان يزد
• اقليم: گرم و خشك، بارش كمتر از 100 م.م.
• مختصات: 53 درجه و 16 دقيقه شرقي و 31 درجه و 7 دقيقه شمالي، ارتفاع 1510 متر
• جمعيت: 19164 نفر، 4270 خانوار، 2.2% رشد

ابركوه مركز شهرستان ابركوه مي باشد كه در فاصله 147 كيلومتري جنوب غربي يزد در مسير جاده يزد - شيراز قرار دارد. از كوه هاي مهم آن كوه سفيد يا گنبد عالي، قنبره يا سياه و پنج انگشت مي باشد. آنجا را ابرقو نيز خوانند و گويند چون كنار كوه بوده آن را بر كوه مي خواندند كه سرانجام ابركوه شده است. برخي از آثار و ابنيه تاريخي آن عبارتند از: گنبد عالي يا علي، مسجد جامع، پير حمزه سبزپوش يا پيرمراد، سرو ابركوه، مقبره حسن بن كيخسرو يا مزار طاووس، منار سردر نظام الملكي، گنبد سيدون و يخچال آقازاده.

• سايت: meibodrc.ir

هدف از ايجاد پايگاه پژوهشي ميبد در سال 1378، حفاظت از ميراث غني اين شهر شش هزار ساله در ابعاد وسيع كالبدي و روحي يا ميراث مادي و معنوي آن است. آنجا، مكاني است پژوهشي با هدف شناخت هرچه بيشتر ميبد و ثبت و ضبط اين شناخت. اين پژوهش ها از كلي ترين مسايل مربوط به شهر همچون مردم شناسي و بوم شناسي ميبد تا جزيي ترين مسايل همچون سفال و تزيينات خاص ميبد را در بر مي گيرد. وبسايت اين پايگاه نيز داراي بخش هايي چون شهر تاريخي، پايگاه پژوهشي، مركز اسناد، انتشارات، نمايشگاه عكس و اخبار مي باشد.