به جهت محاصره يزد توسط بيابان هاي خشك و صعب العبور بودن آنها و همچنين دوري از مرزهاي هر طرف ايران و همچنين به جهت داشتن شرايط نامساعد زندگي و اخلاق خاص مردمان آن ديار، اين خطه از تهاجم فرهنگ ها و نظام ها و حتي نيرو هاي طبيعي نسبتاً در امان بوده است و بافت شهري و معماري آن پس از هزاره ها زندگي مستمر به اين روزگار رسيده است. دو لقب بين المللي «دومين شهر تاريخي جهان» و «صاحب كهن و باستاني ترين بافت شهري جهان يا شهر نمونه خشت خام جهان» را به خاطر همين دلايل و صبر و شكيبايي و سازگاري و سختكوشي مردمانش، يونسكو و نهاد هاي بين المللي به اين شهر داده اند. جداي از اين القاب علمي و رسمي، لقب هاي ديگري نيز وجود دارند كه معمولاً اديباني كه از يزد بازديد كرده اند بر آن نهاده اند. از اين دسته القاب مي توان به اين موارد اشاره كرد: شهر بادگير ها، شهر دوچرخه ها، شهر شيريني، شهر آتش و آفتاب.

عشرت يزدي و عزت يزدي تخلص دو برادر شاعر و ورزشكار بوده كه در محله فهادان زندگي مي كرده اند. شعر عشرت يزدي در لندن، بالاي سردر خانه شكسپير با خط فارسي و كاشي ميبد نصب است؛ بدين مضمون:

مـقـصـد ز كــاخ و صــفـه و ايـوان نـگـاشتن

دانـي كه چيست؟ آنكه به كام دل اندر آن

جوي هرهر پايابي بوده كه شايد بيش از 60 پله مي خورده تا به آب مي رسيده اند. زمين فوقاني اين جوي مشرف بوده است بر گورستان بزرگ و قديمي يزد. اينچنين جويي با آن صدا و غرش آب و آن همه پله، آن هم در كنار يك چنين گورستاني، شب ها نقطه اي بوده است مخوف و ترسناك و محل تردد و اجتماع اشباح و اجنه. آقاي محمد رضا انتظاري مي گويد كه مرحوم حاج آقا وزيري -موسس كتابخانه وزيري- تعريف كرده كه يك شب، رنگرزي به جوي هرهر رفته بوده تا ريسمان هايش را كه رنگ كرده بوده است را در آنجا بشويد. وقتي از پله ها پايين مي رود، روشنايي و چراغ هايي به نظرش مي رسد و رفت و آمد و بزن و بكوب و شادي و شولولولو. رنگرز مانده بوده است كه چه كند؟ يكي مي گويد: رنگرز! تو ريسمانهايت را اينجا بگذار و برو؛ ما برايت خواهيم شست. رنگرز از خدا خواسته ريسمان ها را همانجا رها مي كند و پا به فرار مي گذارد. صبح روز بعد كه به سراغ جوي مي رود مي بيند كه تمام ريسمانش شسته و تميز در ميدان وسيعي كه بالاي جوي بوده، روي چوب ها پهن است.

• تلفن: +98-351-6268340
• آدرس: يزد، ميدان اميرچخماق، ابتداي خيابان قيام

موزه آب يزد در سال 1379 گشايش يافت. اين موزه محل مناسبي براي شناخت آثار و ابنيه تاريخي در زمينه هاي مختلف مربوط به آب است. در اين موزه لوازم مختلف حفر قنوات، ابزار و ادوات اندازه گيري حجم آب، وسايل تامين روشنايي در قنات، اسناد و مدارك خريد و فروش آب، وقف نامه هاي قديمي، كتابچه ميراب ها، اسناد توزيع آب، ظروف نگهداري و حمل آب و بسياري لوازم و اشياء ارزشمند ديگر در معرض ديد همگان قرار گرفته است. اين موزه در يكي از ارزشمند ترين آثار معماري سنتي يزد به نام خانه كلاهدوز ها واقع شده است.

/I.rA.sā.kI/

اين وري، اين طرفي.

• موقعيت: ضلع غربي خيابان سيد گلسرخ
• محلات مجاور: سر چم، شيخداد، لرد كيوان، شاه ابوالقام، ابو المعالي

در سده هاي پيشين در اين مكان باغات پهناور گندم وجود داشته و به همين علت پس از مسكوني شدن نيز به نام باغ گندم مشهور شده است. آنجا احتمالاً در اواخر قرن هفتم هجري به صورت محله شكل گرفته است. در قديم باغ هاي مهم، بزرگ و زيبايي در يزد وجود داشته و در تاريخ يزد از سي باغ نام رفته است كه اكنون تنها نام سه تا از آنها بر محلات باقي مانده كه يكي، همين محله باغ گندم است. برخي از ابنيه شاخص تاريخي آنجا عبارتند از: حسينيه باغ گندم، آب انبار باغ گندم و مسجد باغ گندم.

• نام علمي: Acinonyx jubatus venaticus

يوز داراي بدني كشيده، شكمي بالا، پوزه اي كوچك، دست و پاهايي بلند با پنجه هايي كند است. پوشش بدنش، نخودي رنگ با خالهاي سياه و گرد و كوچك است و داراي موهاي زبر و كوتاهي است. يوز به شيوه برخورد يك پا بر روي زمين در هر لحظه، مي‌تواند به سرعت 100 كيلومتر در ساعت برسد. تعداد بسيار اندكي از آنها در جهان و همه نيز در ايران وجود دارند كه استان يزد از مناطق عمده زيستگاه هاي آنهاست و به شدت تحت حفاظت قرار دارند. غذاي آنها جبير، آهو، قوچ، ميش، كل و بز و خرگوش وحشي است.

• اهميت: تاريخي، مذهبي
• آدرس: يزد، خيابان مسجد جامع
• بازديد: رايگان، رفتن به مناره ها و سرداب قنات با بليط فروشي

اين مسجد درخشان ترين بناي يزد است. بناي ابتدايي آن را گرشاسب بن علي بن فرامرز بن علاء الدوله كالنجار در دوره كاكويه و حدود سال 500 ه.ش. بر جاي آتشكده اي نهاد. سپس اين بنا در چندين دوره و توسط افرادي ديگر مانند سيد ركن الدين محمد بن قوام الدين محمد بن نظام حسيني يزدي قاضي، شاه يحيي بن مظفر، شاه نظام كرماني، امير جلال الدين چخماق شامي و ... تعمير و تكميل شد. درخشندگي كاشي ها، بلندي مناره ها، زيبايي گچكاري، گشادگي صحن، خوابيدگي گنبد و شبستان زمستاني وسيع، از عوامل زيبايي اين يادگار هزار ساله يزد است.

فلسفه نخل برداري يزديان به اين صورت است كه آنچه در روز عاشورا براي حضرت امام حسين (ع) انجام نگرديده، اين مردم معتقد وعلاقه مند به امام حسين (ع) براي او و خانواده اش انجام مي دهند؛ از اين رو نخل را ابداع كردند؛ به اين صورت كه يعني محفه يا تابوتي است كه جسد مطهر امام (ع) را با آن بر مي دارند. اول محرم سراسر پنجره هاي نخل را با سپر هاي كوچك كه دوخته و حاضر كرده بودند و تعدادشان زياد بود مي بستند و بعد روي آن خنجر مي بستند و روي اين سپر ها و خنجر هاي آن آينه بندان مي كردند؛ وسط نخل هم پارچه بزرگي گلدوزي شده بود كه تمام سطح بيروني را مي گرفت و جلو و عقب آن منظره ورودي حرم امام حسين (ع) را نشان مي داد. وسط نخل چندين نفر كه اغلب جوانان يزدي بودند، هنگام بلند كردن نخل، سنج مي زدند.

• مواد اوليه: آرد، هل، دارچين، روغن و شكر

شيريني پزي سنتي در يزد سابقه اي طولاني دارد. گفته مي شود بهترين شيريني هاي دنيا در يزد پخته مي شود. شهرت شيريني هاي سنتي حاج خليفه علي رهبر يزد در جهان پيچيده است.

دكتر محمد خاتمي فرزند آيت الله سيد روح الله از عالمان شهير، در اردكان يزد متولد شد. تحصيلات مدرسه اي وي در زادگاه بود. سپس در كنار تحصيلات حوزوي، در دانشگاه، فلسفه و علوم تربيتي فرا گرفت. وي در سال هاي 1376 و 1380 با راي قاطع مردم به رياست جمهوري ايران رسيد. در اين هشت سال با سعه صدر، آزادي و عدالت و آرامش را به جامعه آورد. با ارايه نظريه گفتگوي تمدن ها به جرگه انديشمندان جهان پيوست. پس از اتمام مسيوليتش، روز به روز بر محبوبيتش افزوده و ارزش كار هايش مشخص تر مي شود.

/dāre ŵUnātA sef bevañ hamsAyātA doz nākoñ/

در خانه ات را سفت بند، همسايه ات را دزد نكن.

در مقام نصيحت به كسي گويند كه بي جهت ديگران را متهم به اعمال ناروا مي كند.

• زمان: عاشوراي سال 1325 ه.ش.
• مكان: ميدان امير چخماق

اين عكس مربوط به عزاداري شيعيان يزدي در 10 محرم يا 14 آذر 1325 در ميدان امير چخماق و در سوگ امام سومشان مي باشد. امام حسين (ع) همسر دختر پادشاه ايران يزدگرد سوم مي باشد؛ از اين رو ايشان و نوادگانشان براي زرتشتيان نيز گرامي هستند. از رسوم عزاداري در ميدان اميرچخماق، چرخاندن نخل بوده است. عزاداران ابتدا نخل را از محل كنوني آن برداشته، پس از هفت بار چرخاندن دور كلك ميدان آن را به محل فعلي دكان حاجي خليفه مي برده اند و در دهه آخر دوباره آن را به محل كنوني اش بر مي گردانده اند.

• نام علمي: Punica granatum

انار درختچه اي پر شاخ و برگ با پاجوش هاي زياد، بدون كرك، با شاخه هاي نامنظم و كم و بيش خاردار و نيمه برگريز مي باشد كه در اقاليم نيمه گرمسير و مديترانه اي به ارتفاع 2 تا 5 متر مي رسد. طبق نظريه اي خاستگاه آن ايران مي باشد. استان يزد داراي جايگاه بالايي از نظر سطح زير كشت و ميزان توليد در ايران مي باشد. برخي از ارقام مهم انار يزد بدين شرح اند: شهوار دانه سفيد، شهوار يزدي، تب ولرز، پوست سياه، ميخوش يزدي يا ملس، طوق گردن، زاغ يزدي، آمانه خاتوني و گبري دانه سياه.

• درجه و گروه: سه ستاره ويژه
• تلفن: +98-351-5239760~5
• فاكس: +98-351-5253979
• آدرس: يزد، يزد، خيابان انقلاب، بعد از كارخانه آقا

مشير الممالك، اولين هتل باغ ايراني با معماري و تجهيزات كاملا سنتي و در عين حال مجهز به كليه امكانات رفاهي مي باشد كه در محل باغ قديمي مشيرالممالك متعلق به دوره قاجاريه به وسعت 13 هزار متر مربع قرار دارد. اين هتل باغ در يكي از خيابانهاي ورودي شهر قرار گرفته و از طريق خيابانهاي اطراف به راحتي به كليه نقاط شهر دسترسي دارد. محوطه زيباي باغ، فواره ها و نهر هاي آب جاري و معماري اصيل ايراني، اين هتل باغ را به يكي از جاذبه هاي توريستي يزد تبديل نموده است.

• نوع بافت: دستباف
• جنس: پشم
• اندازه: 3.0 × 2.0 متر
• توليد كننده: فرش نصيرياني

قدمت قاليبافي در يزد مشخص نيست. وجود قالي هاي سردار جنگي و بعضي بافندگان گمنام و آثار نادر و بديعشان گوياي يك سابقه تاريخي طولاني است. سيسيل ادواردز در كتاب قالي ايران از قول گوويا كه در سال 982 ه.ش. به يزد آمده مي نويسد: "بهترين فرش دنيا در يزد بافته مي شود." سابقه طولاني بافندگي زيلو در ميبد و پارچه هاي نخي و ابريشمي در يزد مويد اين قدمت است. شگرد بافت و نوع پشم قالي يزد منحصر به فرد است. اينك، دوباره فرش يزد در هر دو بخش دستباف و ماشيني رونقي در اين صنعت ايجاد كرده است.

• نويسنده: محمد حسين پاپلي يزدي
• ناشر: پاپلي، 1384
• فيپا: يزد، اوضاع اجتماعي، قرن 14
• شابك: 964-95792-2-2
• كميت: فعلاً 1 جلد، 250 صفحه، 1700 تومان

اين كتاب ذكر خاطرات و اوضاع اجتماعي يزد در دهه 30 است كه با نگاهي عالمانه و جامعه شناسانه نگاشته شده است. خاطرات تلخ و شيرين و بسيار جذابي كه دست خواننده را گرفته و او را با خود به گوشه گوشه هاي آشكار و پنهان شهر يزد آن زمان مي برد و به زندگي و خانه هاي مردم سرك مي كشد. عنوان چندين مطلب ار حدود 45 خاطره بدين شرح است: شازده حمام، حسينيه و هيات سينه زني محله ما، سينما رفتن حاج آقاي ابريشمي، داستان زري سلطان، ترس از جن و غول، نذر ابوالفضل توسط بي بي صغري.

• عكاس: نصر الله كسراييان
• نويسنده: زيبا عرشي
• كتاب: سرزمين ما ايران

يزد، شهر زيباترين بادگير ها، داراي معماري كويري و شهري باستاني بر سر راه جاده ابريشم است. بادگير هاي يزد كه در نوع خود كامل ترين اند به همراه ديوار هاي قطور و طاق هاي گنبدي بلند، مناسب آب و هواي كويري منطقه ساخته شده اند. محلات قديمي شهر يزد با معماري اصيل و در جدال با طبيعت خشك ساخته شده است. گرچه تغييرات زيادي در بافت سنتي آن پديد آمده، با اين همه، هنوز بعضي از قسمت هاي آن به خوبي حفظ شده است.

• تقسيمات: شهرستان ابركوه، استان يزد
• اقليم: گرم و خشك، بارش كمتر از 100 م.م.
• مختصات: 53 درجه و 16 دقيقه شرقي و 31 درجه و 7 دقيقه شمالي، ارتفاع 1510 متر
• جمعيت: 19164 نفر، 4270 خانوار، 2.2% رشد

ابركوه مركز شهرستان ابركوه مي باشد كه در فاصله 147 كيلومتري جنوب غربي يزد در مسير جاده يزد - شيراز قرار دارد. از كوه هاي مهم آن كوه سفيد يا گنبد عالي، قنبره يا سياه و پنج انگشت مي باشد. آنجا را ابرقو نيز خوانند و گويند چون كنار كوه بوده آن را بر كوه مي خواندند كه سرانجام ابركوه شده است. برخي از آثار و ابنيه تاريخي آن عبارتند از: گنبد عالي يا علي، مسجد جامع، پير حمزه سبزپوش يا پيرمراد، سرو ابركوه، مقبره حسن بن كيخسرو يا مزار طاووس، منار سردر نظام الملكي، گنبد سيدون و يخچال آقازاده.

• سايت: meibodrc.ir

هدف از ايجاد پايگاه پژوهشي ميبد در سال 1378، حفاظت از ميراث غني اين شهر شش هزار ساله در ابعاد وسيع كالبدي و روحي يا ميراث مادي و معنوي آن است. آنجا، مكاني است پژوهشي با هدف شناخت هرچه بيشتر ميبد و ثبت و ضبط اين شناخت. اين پژوهش ها از كلي ترين مسايل مربوط به شهر همچون مردم شناسي و بوم شناسي ميبد تا جزيي ترين مسايل همچون سفال و تزيينات خاص ميبد را در بر مي گيرد. وبسايت اين پايگاه نيز داراي بخش هايي چون شهر تاريخي، پايگاه پژوهشي، مركز اسناد، انتشارات، نمايشگاه عكس و اخبار مي باشد.