تاریخچه طبس و نگاهی به بنا های باستانی آن

خطه طبس در قدیم جزء قلمرو خراسان بزرگ بوده است؛ اکنون در تقسیم بندی های جدید این شهرستان در استان یزد می باشد. همچنین تاریخ نگارش این مقاله سال 1357 می باشد.

خوانندگان گرامی، اهالی محترم طبس! لطفاً جهت ویرایش نهایی این مقاله اشتباهات یا لغزش های احتمالی این نوشتار (مخصوصاً در نام های خاص و املای آنها) را به سایت گزارش دهید.

1- مقدمه ۩

مقرنس کاری و رسمی کاری زیبا و پر ارزش منزل آقای نجد شیبانی در طبس.

طبس یکی از شهرهای حاشیه کویر است. از مشهد که در شمال آن قرار دارد 500 کیلومتر فاصله دارد و یکی از شهرستان های استان خراسان است.

از شمال به کویر لوت، از جنوب به کویر نمک، از شرق به شهر فردوس و گناباد و از غرب به یزد محدود می شود. ارتفاع آن از سطح دریا حدود 700 متر است و از لحاظ جغرافیایی در 59 درجه و 56 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 33 دقیقه عرض شمالی واقع شده است و گرمترین شهر خراسان است.

طبس به واقع یکی از زیباترین شهرهای ایران است که چون گلی در شوره زار قرار دارد؛ زیبا، گرم و مملو از درختان نخل سر به هوا کشیده همراه با درختان پرتقال و نارنج با جوی های پر از آب و باغ ها و کوچه های پر پیچ و خم که انتهایی ندارد و انتهای یکی، ابتدای دیگریست.

2- تاریخچه ۩

طبس، از شهر هاییست که شاید به جرات بتوان گفت که بافت قدیمی آن همچنان بدون دخل و تصرف باقی مانده؛ و به خصوص بنا های دوران قاجار آن که زیبایی آنچنانی آن ها با معماری اصیل ایرانی، هر بیننده را به خاطر این همه هنر و زیبایی به تعجب و حیرت وا می دارد.

تاریخ واقعی شهر طبس را می بایست حتی از قبل از اسلام جستجو کرد. و از روی آثار باستانی ای که از دوران زرتشتیان قبل از اسلام به جای مانده، می توان حکم بر قبل از اسلام بودنش نمود؛ ولی متاسفانه به علت عدم وجود مدارک و اسناد کافی و معتبر و قطعی، اطلاعات زیادی مربوط به دوران قبل از اسلام آن وجود ندارد.

در کتاب البلدان آمده است که در دروان ساسانی دو دیه در اطراف طبس وجود داشته است که احتمالاً دو دیه «خسرو آباد» و «دیهشک» که در 7 تا 10 کیلومتری طبس قرار دارند می باشد؛ که گویی در نزدیکی آتشکده هایی قرار داشته است و نام قریه «آتشکانون» از این آثار استنباط می شود.

نمایی از مدرسه دو منار، یکی از قدیمی ترین مدارس مربوط به قرن 5 هجری در طبس.

از آثار مسکونی قبل از اسلام می توان منطقه کوهستانی شرقی طبس در دره «سردر» که دارای درختان جنگلی می باشد و همچنینی آثاری در دره «قریه آتشکانون» را یاد نمود. خوشبختانه به علت وجود اسناد و مدارک کافی و جامع و به خصوص وجود سفرنامه های سیاحان و نوشته های محققان و کتب جغرافیا که در دوران اسلامی در دست است، اطلاعات ارزشمند و ذی قیمتی را در مورد طبس در اختیار می گذارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره داشت.

2-1- کتاب نزهة القلوب ۩

کتاب «نزهة القلوب» تالیف حمدالله مستوفی به سال 740 هجری قمری ^{(1) ۞} مربوط به جغرافیا است. وی از طبس مسینان (مسینا) و طبس گیلکی چنین یاد می کند:

طبس مسینان از اقلیم سیم است. شهری کوچک است و گرمسیر و نخلیاتش فراوان بود و آبش از کاریز. غلات این قصبه هر هفتاد روز آب خورد و غلات مواضع که در حوالی آن است هر هفت روز آب بخورد. و در آن ولایت چاهی بود که خاک آن مقداری دانه جاروس ^{(2) ۞}، هر که بخوردی در حال بمرد؛ اما در این نزدیکی آن چاه را انباشته اند و هم در آن ولایت چاهی است که در زمستان آب بسیار در آن چاه می رود و در تابستان بیرون می آید و بدان زراعت می کنند و چاهی دیگر هست که هر وقت در آن چاه نگاه می کنند شکل ماهی می نماید.

طبس گیلکی، شهری است کوچک و از اقلیم سیم است. در هفت روزه راه یزد است و هوایش به غایت گرم و خرما و ترنج بسیار باشد و در خراسان غیر از آن جایی دیگر نیست و آبش از چشمه ایست که مقدار دو آسیای گردان آب آن باشد. حصاری محکم دارد و در جوار آن علف نیست و چند پاره دیه از توابع آنست.

و در جای دیگر آمده است:

طبس یا طبسان اول و ثانی، ناحیه ای بین نیشابور و اصفهان. طبسان مشتمل بر دو ناحیه است، یکی «طبس العناب» و دیگری «طبس التمر» که طبس گیلک باشد.

2-2- سفرنامه ناصر خسرو ۩

قسمتی از تزیینات داخلی یکی از منازل طبس، با مقرنس و رسمی کاری های زیبا.

ناصر خسرو قبادیانی مروزی که در سال 444 هجری قمری ^{(3) ۞} از طبس عبور کرده و 17 روز را در طبس به سر برده است، در سفرنامه خود از طبس چنین می گوید:

طبس شهری انبوه است اگر چه به روستا نماید. و آب اندک باشد و زراعت کمتر کنند. خرماستان ها باشد و بساتین و چون از آنجا سوی شمال روند، نیشابور به چهل فرسنگ باشد و چون سوی جنوب، به خبیص روند، به راه بیابان چهل فرسنگ باشد و سوی مشرق کوهی محکم است. و در آن وقت امیر گیلکی بن محمد بود و به شمشیر گرفته بود و عظیم ایمن و آسوده بودند مردم آنجا؛ چنانکه به شب در سرای ها نبستندی و ستور در کویر ها باشد با آنکه شهر را دیوار نباشد. و هیچ زن را زهره ^{(4) ۞} نباشد که با مرد بیگانه سخن گوید و اگر گفتی هر دو بکشتندی، همچنین دزد و خونی نبود از پاس و عدل او.

و از آنچه من در عرب و عجم دیدم از عدل و امن، به چهار موضع دیدم. یکی به ناحیت دشت در ایام لشکر خان، دوم به دیلمستان در زمان امیر امیران جستان بن ابراهیم، سیوم المستنصر بالله امیر المومنین به مصر، چهارم به طبس در ایام امیر ابوالحسن بن محمد و چندانکه بگشتم به ایمنی این چهار موضع ندیدم و نشنیدم.

2-3- استخری ۩

استخری گوید: "شهری است که در آن نخلستان های زیاد دارد و دور آن حصار می باشد، اعراب آن را باب خراسان نامند. در زمان خلافت عثمان بن عفان، اول فتحی که در خراسان کردند طبس بود و فاتح طبس عبدالله بن بدیل بن ورقاع در سال 29 قمری می باشد."

2-4- کتاب معجم البلدان ۩

تزیینات داخلی حوضخانه منزل آقای شیبانی با نورگیر ها، گچ بری ها، نقاشی ها و آینه کاری های زیبا.

در معجم البلدان آمده است که طبس به فتح اول و دوم و سکون سیم، بلده ایست دلنشین از مضافات خراسان از اقلیم سوم. هوایش گرم و آبش از کاریز و چند بلوک معموره از مضافات او و مردمش همگی شیعه مذهب، حکامش طایفه عرب و در عدل و داد درجه عالی دارند و از فسق و فجور و ظلم و جور احتراز لازم نمایند.

در مورد طبس تا اوایل اسلام همانطور که گفته شد اطلاعات چندانی در دست نیست ولی آنچه روشن است، از زمان آل سیمجور که از بازماندگان سامانیان می باشند و سپس آل بویه، غزنویان، سلجوقیان مغول، تیموری و صفوی و ازبک ها این محل مورد تاخت و تاز و هجوم اقوام مختلط و طوایف گوناگون قرار گرفته است.

در کتاب راحة الصدور، نوشته محمد بن سلیمان راوندی و همچنین در کتاب تاریخ گزیده تالیف حمد الله مستوفی راجع به محاصره طبس و بستن منجنیق و تسلیم شدن مردم طبس ذکری آمده است.

از قرن دوازدهم و اواخر دوران صفوی در زمان حکومت نادر شاه افشار حکومت طبس به طایفه شیبانی ^{(5) ۞} داده شد که در عرب آباد دیهوک سکنی داشتند و شغلشان دامپروری بوده است. زمانی که نادر شاه بعد از فتح هندوستان از طریق کرمان راهی خراسان بوده است، در کویر گم شده و سوارانش دچار بی آبی شدید می شوند. نادرشاه به عده ای دستور می دهد که برای یافتن آب به اطراف بروند. آن عده به محلی به نام عرب می رسند که رییس طایفه آن «میر افتخار» نامی بوده که جد شیبانی ها است و پسری داشته بنام علیمردان خان. خان مواد غذایی و آب به اردوی نادر می فرستند و علاوه بر آن کانالی از قریه ای به نام «مرغوب» که دارای آب بوده تا نزدیکی اردوگاه نادر می کشد. و این مسئله باعث می شود که نادر حکومت طبس را به علیمردان خان بدهد و شیبانی ها از این زمان قدرتمند شدند.

علیمردان خان دو پسر داشته، «میر محمد خان» و «میر حسن خان». میر محمد خان مرد شجاعی بوده است و آن زمان که کشور به صورت ملوک الطوایفی بوده است، منجمین معتقد بودند که محمد خانی به سلطنت خواهد رسید. از این رو میر محمد خان ادعای سلطنت کرد و در جنگی که با محمد جعفر خان زند نمود شکست می خورد و از اسب افتاده و می میرد.

بعد از او برادرش میر حسن خان حکومت طبس را دارد و بسیاری از آثار و منازل قدیمی ای که در طبس به جای مانده و یا تعمیر شده است در زمان میر حسن خان صورت پذیرفته است.

2-5- کتاب گنج دانش ۩

نمایی از ارگ باستانی طبس و برج نادر میرزا، همچنین 5 برج دیگر نیز در این ارگ وجود دارد.

در کتاب گنج دانش تالیف محمد تقی متخلص به حکیم صفحه 397 چنین آمده است:

طبس در جنوب خراسان واقع است و از هر طرف آن دشت های بی آب و علف و بیابان های بایر است؛ به نوعی که غالباً رسیدن لشکری گران به حدود آن متعسر ^{(6) ۞} است. میر حسن خان امیر اعراب بنی شیبان بود و این طایفه در زمانی که ایران در تصرف خلفای بنی عباس بود در بلاد ری سکنی داشتند. یکی از سلاطین صفویه آن گروه را به این صفحات کوچانیده. وضع ملاک و جلادت و اتفاق جمله و بی ثباتی سلطنت دست به هم داده، سبب شد که امرای این قبیله هم از قرن های عدیده در امارت و حکومت خود استوار مانند و در ازمنه مختلف در بعضی از سایر بلاد خراسان نیز دست یافته اند. غالباً به سلاطین اظهار اطاعت و انقیاد می کرده اند و هر وقت که مملکت را آرام و پادشاهی را قوامی بود خراجگذار بوده اند و اگر ضرورتی اقتضا کرده به لشکر نیز مدد کرده اند. مقتدر ترین سلاطین ایران نیز به همین اظهار مطاوعت ^{(7) ۞} راضی شده، به تسخیر این طایفه خود را در معرض مخاطره نیاورده اند.

پدران میر حسن خان به شجاعت و شهامت اشتهار داشتند. من جمله علیمردان خان پدر میر حسن خان است که چون احمد شاه لشکری گران به تسخیر طبس فرستاد بدون تامل با شش هفت هزار مرد به «کشاه آباد» که سرحد اراضی طبس است تاخته و به افاغنه که قریب بیست و پنج هزار لشکر بود مصاف، شکست فاحشی به آنها داده. چون احمد شاه لشکری دید بیشتر از پیش، قریب چهار هزار نفر به دفع ایشان فرستاد باز کما فی السابق با همان مشت دلیران، لشکر گران را هزیمت داد؛ ولی در مرتبه ثانی چون شکست بر لشکر افاغنه داد علیمردان خان بدون رعایت احتیاط هزیمتیان را تعاقب نمود. ناگاه جمعی از کمینگاه که شکست و هزیمت لشکر پیش را سفارش داده بودند به در آمده، ایشان را میان گرفتند و تمام کسانی که با وی بودند عرضه هلاک شدند؛ لیکن چون افاغنه نمی دانستند که علیمردان خان کشته شده به تاراج اسباب مقتولین پرداختند. یکی از سپاهیان که هنوز رمقی داشت چون خواستند سلاح وی را بگیرند گفت چرا وقت بیهوده بر سر من ضایع می کنید؛ بروید بر سر علیمردان خان که کشته و در پای آن دیوار افتاده. این خبر که به سمع افاغنه رسید فراریان را فراهم آورده و روی به گریز نهادند.

میر محمد خان پسر بزرگ علیمردان خان جای پدر گرفت و چون احمد شاه از خراسان بیرون رفت عزم تسخیر خراسان بلکه تادیب افاغنه سر از نهادنش بر زد و مشهد و بسیاری از شهرهای دیگر خراسان را مسخر نمود در این اثناء، مناقشه در خانواده وی نمود و او را از انجام مقاصد مانع آمد. بعد از تنظیم امور خانگی با «علی یار خان سبزواری» مصاف داده روزش به آخر رسید. تبیین مقال اینکه لشکر غنیم را هزیمت نموده، در تعاقب دشمن بود که اسبش به سر درآمده هنوز برنخواسته بود که سرش را به خاک درآوردند.

برادرش میر حسن خان بعد از وی امیر قبیله و زعیم قوم گشت، وی به حسن سلوک و میانه روی اتصاف داشت و فقط به صیانت اراضی خویش راضی بود و خیال تطاول بر ملک دیگران ننمود و لشکرش دو هزار سوار بود و شش هزار پیاده ولی در بهادری و هواداری امیر خود، کس را بر ایشان سبقت نبودی و رعیتش صاحب مکنت و ثروت و صاحب چیز بود و مدت دویست سال بود که اعراب بنی شیبان در تحت حکومت این خانواده سکونت داشته، کسی دیگر ایشان را بیرون نکرده و چنین خیالی را هم ندارند.

3- بنا های تاریخی طبس ۩

گنبد جوخواه، مقبره مالک ذنبه و مالک بن عمرو از سپه سالاران جنگ اعراب علیه ایران.

1- حسینیه خان: از بنا های امیر علیقلی خان وکیل الدوله -پسر میر حسن خان- و پسرش محمد باقر خان -ملقب به عماد الملک بزرگ- که بانی حسینیه خان و باغ خان بوده است.

2- باغ گلشن و خیابان گلشن: باغ گلشن و خیابان باغ گلشن یکی از زیباترین باغ های خراسان است که به دستور میر حسن خان ساخته شده و بنای کنونی باغ که محل شهرداری شهر طبس است نیز در زمان میر حسن خان صورت اتمام پذیرفته؛ ولی خیابان گلشن که از جلوی باغ گلشن شروع می شود به دستور میر حسن خان و کمک لطفعلی خان زنده کشیده شده است.

3- گنبد جوخواه: قبر سپه سالار مالک معروف است. «مالک بن ذئب» و «مالک بن عمرو» هر دو از سربازان احنف بن قیس هستند. در تعقیب یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی در صحرای شتران که ما بین یزد و طبس است راه را گم کرده و عده زیادی از سوارانشان تلف می شوند. این دو سردار به جوخواه می رسند و در آنجا از بین می روند و همانجا دفن و بعد ها این بنا را بر روی مقبره آنها بنا نمودند.

4- ارگ طبس: ارگ طبس از زمان های بسیار دور بوده است و تاریخ ساختمان آن مشخص نیست ولی به وسیله میر حسن خان به سال 1216 قمری ^{(8) ۞} توسعه داده شده و دارای 6 برج بوده که یکی معروف به برج نادر میرزا است. وجه تسمیه این برج به خاطر زندانی شدن نادر میرزا در آن به امر میر حسن خان بوده است.

طبس سه قلعه داشته است:

◊ ارگ.
◊ حصار شهر.
◊ قلعه ای بنام قلعه باغ که از بین رفته است.

ارگ طبس دارای سنگ لوحی است. متن سنگ چنین است:

لی خمسه الفی بهم حرالو بالخاطمه المصطفی و المرتضی و ابناهما و الفاطمه

................................... امــــیـــــر عــــرب، داور کــــامــــیــــاب ................................... مــحــمــد حــســـن خـــان والـــا نـــژاد ................................... بــه حلیتـش (9) ۞ جـسـت وجـه حسـن ................................... بــه زر کــــرد ایـــن قــلــعــه را ابــتـیـاع ................................... پـس آنـگـونـه تعمـیـر پــرداخـت چست ................................... کز آن گشت این قلعه محکم چون کوه ................................... دو مـــصـــراع بـــر آورد کـــلـــک رفــیــع ................................... بـــود نـــام نــیــکــش بــه دهــر آشـکار ................................... ...................................	.................... ..... 1 ..... .................... ..... 2 ..... .................... ..... 3 ..... .................... ..... 4 ..... .................... ..... 5 ..... .................... ..... 6 ..... .................... ..... 7 ..... .................... ..... 8 ..... .................... ....................	................................... در ایـــــام خـــــان جـــــلـالـــــت مـــاب ................................... بـــلـــنـــدی ده کــــاخ انــــصــــاف و داد ................................... بــه شــهــر طــبــس بــود ارگ کــهــن ................................... بــه فــتــوای حـــکـــام شـــرع مــطــاع ................................... بـه مـلـکـیــتـش چــون در آمــد درست ................................... بـــنــا هــا در آن یــافــت فــر و شــکوه ................................... پــی ســال تــاریـخ حـصـن (10) ۞ مـنــیـع ................................... بــــود تـــا حـــصـــار جـــهـــان را مـــدار ................................... ...................................

فی سنه 1216 قمری

5- بقعه امامزاده حسین بن موسی الکاظم: این بقعه مربوط به قرن 5 هجری قمری می باشد و تاریخ بنای آن در داخل گنبد ذکر شده است. در داخل گنبد کتیبه ای دور تا دور دیده می شود که متن آن چنین است:

باغ گلشن، بنای کنونی شهرداری طبس که در زمان میر حسن خان شیبانی بنا شده است.

یفتح بابا من الخاب بسم الله الرحمن الرحیم المتصدی الاشاره هذه البناء العالی الذی تضمن اعظم اولیاء الله تعالی و اصفیائه سلاله عتره الائمه الطاهره.

این بقعه در زمان میر حسن خان شیبانی تعمیر شده و کتیبه ای به این مضمون در داخل بنا دیده می شود:

وستسعد بتعمیر هذه البقعه شریفه الروضه المنفیعه الامیر الاعظم و مولانا فخر تاج الخوانین العظام افتخار اعراب و الاعجام امیر محمد حسن خان ابی الشهید سعید امیر علیمردان خان وفقه الله تعالی فی شهر ربیع الثانی سنه 1205 قمری ^{(11) ۞}.

امامزاده حسین دارای دو در چوبی است که حکاکی و منبت کاری شده است و بسیار زیبا و ارزشمند می باشند. نام هنرمندان آن در روی بدنه آنها اینگونه نوشته شده است: عمل کربلایی محمد علی نجار طبسی، عمل کربلایی محمد حسین نجار طبسی و عمل قاسم شاه طبسی، 1279 ^{(12) ۞}.

نقاشی داخل گنبد نیز توسط آقا بابا اصفهانی صورت اتمام پذیرفته است.

6- مدرسه دو منار: ازبناهای قرن پنجم به شمار می آید و یکی از نادر ترین بنا های دوران سلجوقی است که دارای دو منار می باشد. طول این مناره ها از سطح زمین حدود 18 متر می باشد و کاملاً جنبان هستند. این بنا دو طبقه و دارای غرفاتی است. هر دو مناره دارای کتیبه می باشد که متاسفانه بعضی قسمتهای آنها ریخته شده و تاریخ بنا مشخص نیست. متن کتیبه ها چنین است:

مولانا امیر مفخم السلطان الامرا ×××.

محی الحق و الدین ابو المفاخر محمد بن فضل دامت ملکه ×××.

7- مسجد جامع طبس و مناره آن: این بنا نیز از مساجد دوران میر حسن خان شیبانی می باشد که در جنب مناره ای که گفته می شود مربوط به دوران صفاریان بوده ساخته شده است. این مناره حدود 40 متر ارتفاع داشته و دفعتاً در سال 1325 واژگون شده است. عکس این منار را یک سیاح سوئدی در 70 سال قبل گرفته است.

8- یخچال طبس: یخچال طبس به دستور میر محمد شیبانی ساخته شده و احیا کننده طبس بوده است.

از بنا های دیگر طبس که قابل توجه و اهمیت می باشد که فقط نامی از آنها برده می شود، عبارتند از:

یخچال طبس که به امر میر حسن خان شیبانی ساخته شده و احیا کننده شهر طبس بوده است.

9- باغ امیر با ساختمان های مربوطه
10- باغ خان با ساختمان های مربوطه
11- حوضخانه محمد حسین شیبانی
12- اطاق آینه میرزا احمد خان سرچشمه
13- حسینیه وکیلی بازار
14- حمام گلشن
15- تیمچه
16- کاروانسرای عماد الملکی
17- بازار قدیم طبس
18- حسینیه میرزا ها
19- ساختمان محل شهربانی
20- منزل آقای نجد شیبانی
21- مسجد میدان
22- کاروانسرای جوخواه
23- منزل آقای فرهنگی
24- رباط گور
25- کاروانسرای شیر گشت
26- کاروانسرای ده محمد
27- کاروانسرای دره بید
28- مسجد کریت
29- مسجد فهالنج
30- قلعه دختر خوران
31- آب انبار کریت
32- مزار خسرو آباد
33- مزار محمد بن جعفر طیار
34- مزار پیر حاجات
35- مزار فشاه
36- مزار زرگ

4- نامه ای از دربار فتحعلی شاه به حاکم طبس ۩

یکی از بادگیر های زیبا که در بسیاری از منازل شهر طبس دده می شود.

در انتها متن نامه ای را که از دربار فتحعلی شاه به حاکم طبس نوشته شد و اصل آن در اختیار آقای علی اکبر امینیان مدرس است، جهت اطلاع علاقه مندان عیناً مرقوم می دارد:

مقرب الخاقان برادر مکرم مهربان

کاغذی که چندی قبل در این مصحوب ^{(13) ۞} عالی جاه امیر عمد ولی بیک آدم خود قلمی و ارسال داشته بودید واصل شد و از مضامین و مسطورات آن من البدایه الی النهایه استحضار و آگاهی حاصل آمد. چون مبنی و مدلول بر سلامت احوال آن برادر مکرم بود، نهایت خوشوقتی و مسرت به حصول پیوسته کمال ابتهاج ^{(14) ۞} رخ نمود.

عریضه که بخاک پای فلک فرسای اعلی حضرت قدر قدرت اقدس همایون شهریاری -روحنا و روح العالمین فدا- عرض کرده و مبلغ دویست تومان هم به رسم پیشکش نوروزی انفاذ ^{(15) ۞} داشته بودید، عریضه و وجه پیشکش هر دو موقع خاص از نظر مرحمت اختصاص ملوکانه گذشت و زاید الوصف در پیشگاه حضور مبارک سر کار اقدس شاهنشاه به روحنا فدا مطبوع و مستحسن ^{(16) ۞} گشت از راه وفور مرحمت و ظهور عنایتی که در حق شما داشته دارند.

ملفوفه فرمان قاجریانی مبنی بر کمال التفات خدیوانه ^{(17) ۞} در جواب عریضه آن برادر مهربان، شرف صدور یافته. در این وقت که مشار الیه مرخص و روانه می شد ارسال گردید. بعد از آنکه زیارت گردید از مراتب الطاف و مراحم خاطر خطیر پادشاهی کمال مفاخرت و سرافرازی حاصل خواهید کرد و زیاده از حد مستظهر ^{(18) ۞} و امیدوار خواهید شد.

اینکه ضمناً شرحی از نظم امور سرحد ولایت و رفاهیت و آسایش رعیت و مواظبت دائمی خودتان در انجام خدمت دیوان عرض کرده اشعار نموده بودید، این معنی موجب مزید وثوق ^{(19) ۞} و اعتماد خاطر آفتاب مظاهر اقدس همایونی شاهنشاهی روحنا فدا از کفایت و کارآگاهی شما گردید.

یقین است که بعد از این هم انشاء الله تعالی منتهای مراقبت و اهتمام در انتظام مهام آن سرحد به عمل آورده؛ آنی و دقیقه ای غفلت نخواهید کرد و خودداری نخواهید نمود و روز به روز از محاسن درستکاری و مواظبت خود بر مراتب التفات و رضای خاطر مبارک خواهید افزود.

و در باب مطالب و مهمات سرحدیه که چند ××× به آنطور ها اظهار نموده بودید در ایام توفق نواب مستطاب اشرف والی حسام السلطنه العلیه والی مملک خراسان دام اقباله در دربار گیتی مدار همایون بعد از عرض حضور مبارک چیزی که مقدور و ممکن الحصول بود صورت انجام یافت و آنچه پیشرفت فرمایی نواب مستطاب عزی الیه به صفحه خراسان از تفصیل اوضاع و دستور العمل دیوانی کما هو حقه اطلاع حاصل خواهید نمود.

××× کرمان هم که بین راه به غارت و سرقت برده اند و محصل دیوان آمده غرامت آن را از ××× نوشته. و عریضه ای که به خاک پای همایون عرض کرده بودید همان عریضه و کاغذ خود را به نظر انور همایونی ××× مراتب را عرض و حالی کردم و ملفوفه فرمان مبارک صادر نموده، ارسال داشتم که محصل نشود و چیزی از آن برادر مطالبه نکنند. اما چون مقرب الخاقان وکیل الملک وزیر کرامت باز مجدداً در این باب تفصیلی نوشته و کاغذ عالی جاه غلام حسین خان مامور سیستان فرستاده بود که مال مزبور را در خاک طبس زده اند و برده اند. لهذا حسب الامر قرار بر این شد که حسب الامر یکی دو نفر از صاحبان مال به دار الخلافه بیایند و از اینجا روانه خراسان گردیده خدمت نواب مستطاب حسام السلطنه بیایند. نواب معز الیه به حقیقت امر رسیدگی بفرمایند. هر گاه مال را در خاک کرمان ××× که هیچ ابداً به شما دخلی و ربطی ندارد و اگر خدای نخواسته معلوم شود که در خاک طبس این اتفاق افتاده باشد غرامت آن را از شما گرفته رد نمایند. عجالتاً بر حسب حکم ××× تحصیلی خواهد کرد تا همه صاحبان اموال ××× ^{(20) ۞}.