كتاب اسناد يزد در دوره مشروطيت، ادوار دوم تا پنجم مجلس شوراي ملي؛ نوشته احمد مظفر مقام.

شناسنامه كتاب

● عنوان: اسناد يزد در دوره مشروطيت (ادوار دوم تا پنجم مجلس شوراي ملي)
● نويسنده: احمد مظفر مقام
● نمايه ساز: كاظم طالبي نسب
● موضوع: تاريخ، انقلاب مشروطه، اسناد و مدارك، مجلس شوراي ملي، يزد
● شابك: 678-600-220-118-8
● ناشر: مركز پژوهش كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي، تلفن 021-66964121
● پخش در يزد: ابتداي خ امام، پيش از كوچه برخوردار، كتابفروشي نيكو روش
● قيمت: 20000 تومان

درباره كتاب

ده روز پيش، در پايان مراسم اختتاميه «سومين نشست تخصصي تاريخ مجلس» كه در سه شنبه 26 ارديبهشت 1391 و در «ساختمان مجلس مشروطه» برگزار شد، سه كتاب تاريخي به دست «آقاي علي لاريجاني» -رييس مجلس- رونمايي شد. يكي از اين كتاب ها، «اسناد يزد در دوره مشروطيت» نوشته «احمد مظفر مقام» بود.

«احمد مظفر مقام» -كارشناس ارشد «مركز اسناد كتابخانه و موزه مجلس شوراي اسلامي»-، كار بر روي اين كتاب و جلد هاي پيش رو را از يك دهه پيش و به طور جدي از سال 1387 آغاز كرده است. اين كتاب در 641 صفحه به شناسايي 216 عنوان سند نوياب و ناياب درباره يزد در سال هاي 1288 تا 1304 ه.ش مي پردازد. هر چند همه اين اسناد در بايگاني «مجلس» در «بهارستان تهران» بوده است، ولي محتواي آن ها كه بيشتر نامه و عريضه مردمي است و گزينش استادانه آن ها از ميان 2000 برگ سند، توانسته كتاب را آينه اي از نمايش اوضاع و رخداد هاي تاريخي، فرهنگي و سياسي يزد در يك سده پيش سازد.

اين كتاب به بررسي اسناد در 4 دوره از «مجلس شوراي ملي» مي پردازد. از آن جا كه اسناد دوره نخست «مجلس» در هنگامه به توپ بستن «مجلس» به دست «محمد علي شاه قاجار» از دست رفته است، بررسي اسناد در اين كتاب از دوره دوم آغاز و تا دوره پنجم «مجلس» را در بر مي گيرد. اين كتاب، گام نخستين در راهچينه اسناد يزد در «مجلس» است و به اميد خدا نويسنده بر آن است تا در پله بعدي، به بررسي اسناد و عرايض دوره هاي ششم تا دوازدهم «مجلس» بپردازد.

دنباله نوشته ...

احمد مظفر مقام، پژوهشگر يزدي، كارشناس ارشد مركز اسناد كتابخانه و موزه مجلس شوراي اسلامي و نويسنده كتاب اسناد يزد در دوره مشروطيت.

سخن نويسنده

با توجه به كمبود اطلاعات تاريخي در خصوص مشروطيت در يزد، همچنين با توجه به بيش از يك دهه تجربه كاري در خصوص سامان دهي اسناد تاريخي به ويژه اسناد يزد در ادوار مختلف «مجلس شوراي ملي» و همچنين از آن جا كه خود نيز اصالتي يزدي دارم، اين وظيفه را بر خود ملزم دانستم تا سرگذشت آن چه پس از «انقلاب مشروطيت» در يزد اتفاق افتاده بود را بر اساس مطالبي كه در اين اسناد نهفته است به منصه ظهور رسانم.

اسناد ملي و تاريخي، بخشي از منابع و مآخذ مستقيم و دسته اول هستند كه ويژگي هاي مستند بودن و معتبر بودن را دارند. اين عرايض و شكايات متعدد اقشار مختلف مردم، نشان دهنده خواسته ها، تمايلات، مطالبات عرفي و همچنين نحوه تعامل لايه هاي زيرين جامعه با قدرت هاي محلي و منطقه اي مي باشد. هر چند ممكن است اين محتوا گاهي با اغراق يا تحريف همراه باشد ولي بسياري از زواياي تاريك و پنهان تاريخ و فرهنگ مردم يزد، درون اين اسناد پنهان شده است.

براي نگارش اين كتاب، در ابتدا، كليه اسناد دوره دوم تا پنجم «مجلس» كه به عرايض يزد مربوط مي شد، بررسي گرديد. سپس اسناد مهم و اولويت دار استخراج شد و اسامي نمايندگان و اشخاص مهم و تاثير گذار در منطقه از كتب مرجع استخراج و مستند شد. همچنين نمونه اي از اعتبار نامه ها، عكس ها و تصاوير اسناد گزينشي، انتخاب و در انتهاي كتاب آورده شد.

از ويژگي هاي اين اسناد، بكر بودن آن ها مي باشد، چرا كه براي اولين بار منتشر گرديده است. بديهي است انتشار اين اسناد، گام نخست، و گام هاي بعدي، كار هاي پژوهشي و تحقيقاتي اي است كه بايد بر اساس اين اسناد تنظيم گردد تا بتوانيم تصوير كامل تري از رخداد هاي آن دوره داشته باشيم.

سه كتاب تازه چاپ از انتشارات مجلس كه از راست به چپ عبارت اند از: فهرست اسناد انتخابات كتابخانه مجلس شوراي اسلامي، اسناد يزد در دوره مشروطيت و اسناد روحانيت.

فهرست كتاب

«آقاي احمد مظفر مقام»، مقدمه نسبتاً مفصلي درباره حكام، منتفذين، ماليات، اشرار، انجمن ولايتي، رويداد اعلام انزجار اهالي يزد از اقدام «محمد علي شاه» مخلوع براي بازگشت به سلطنت، زرتشتيان، مجامع عمومي، پليس جنوب و ساختار اداري يزد بر كتاب خود نوشته است. همچنين «آقاي كاظم طالبي نسب» نمايه كاملي از جاي ها، اسامي و القاب، نشريات، پيشه ها، سازمان ها و نهاد ها براي كتاب ساخته است. تصاويري از اسناد درون كتاب نيز در بخش پاياني كتاب به چاپ رسيده است.

در اين كتاب، اسناد هر دوره «مجلس» در يك بخش سامان داده شده است و اسناد هر بخش هم به ترتيب تاريخ هر سند پشت سر هم چيده شده اند. همان گونه كه گفته شد اسناد دوره نخست «مجلس» در دست نيست. بنابراين «كتاب اسناد يزد در دوره مشروطيت» افزون بر بخش هاي مقدمه، نمايه و تصاوير، در 4 بخش سازمان يافته است:

● بخش 1: دوره دوم مجلس شوراي ملي (24 آبان 1288 تا 3 دي 1289)
مكاتبات اهالي يزد در اعلام انزجار از ورود «محمد علي شاه» مخلوع به ايران، شكايت از تعديات حكام و منتفذين و اشرار، مكاتبات «انجمن ناصري زرتشتيان يزد» و «انجمن ولايتي يزد» از مهم ترين اسناد اين دوره مي باشد.

● بخش 2: دوره سوم مجلس شوراي ملي (14 آذر 1293 تا نزديك به 1 سال)
اسناد دوره سوم به دليل وقوع «جنگ جهاني اول»، تعطيلي مجلس و مهاجرت نمايندگان، نسبت به ديگر دوره ها از حجم كمتري برخوردار است. مهم ترين اسناد اين دوره، تلگراف «هيات اجتماعيون، اعتداليون يزد» در خصوص تبريك افتتاح مجلس و تقاضاي تجديد انتخابات آن جا، تلگراف حايري زاده، نامه ناظم «مجمع سعادت يزد» در شكايت از حكومت نسبت به توقيف مجمع و عريضه مشروطين وطن خواه يزد در شكايت از غرض ورزي عده اي از مفسدين و مستبدين نسبت به آن ها است.

● بخش 3: دوره چهارم مجلس شوراي ملي (1 تير 1300 تا 30 خرداد 1302)
تقاضاي توسعه معارف، اصلاح عدليه و كليه دواير دولتي، نامه «انجمن اتحاديه اثني عشريه يزد» در تقاضاي پرداخت خمس و سهم امام مربوط به معاملات اهل ذمه، تقاضاي تدوين قانون مجازات اسلامي و عضويت علماي طراز اول براي نظارت بر قانون اساسي از مهم ترين مطالبات اهالي اين سامان در اين دوره بوده است.

● بخش 4: دوره پنجم مجلس شوراي ملي (22 بهمن 1302 تا 22 بهمن 1304)
بيشترين حجم عرايض اين دوره مربوط به مكاتبات اصناف در خصوص ماليات، بدعت هاي مالياتي، تعدي و سخت گيري ماموران ماليات و تقاضاي تعديل ماليات است. پليس جنوب، قتل و غارت اهالي «جوزم» و «دهج» ⁽¹⁾، عدم توانايي در پرداخت ماليات، تقاضاي اعانه براي مدارس جديد التاسيس و تخصيص بودجه براي آن، سيل و خرابي قنوات از جمله موضوعات ديگر اين دوره است.

براي بازديد از اين كتاب در كتابخانه غول آباد اينجا را كليك كنيد.