يكي از عكس هاي روي جلد كتاب پنج سال در شهري ايراني كه پس از يك سده به تازگي در غرب چند بار به چاپ رسيده است.

پيش گفتار

سال ها پيش «استاد ايرج افشار» در برخي كتاب هاي يزدي خود از كتابي فرنگي نام برده اند و از متن و تصاوير آن چنين ياد كرده اند:

"يك كتاب اختصاصي در باب يزد كه به زبان انگليسي تاليف شده «پنج سال در يك شهر ايراني» ⁽¹⁾ تاليف «مالكوم ناپيه» ⁽²⁾ چاپ «لندن» به سال 1905 م (1284 ه.ش) است؛ كه عبارت است از شرح مشاهدات و دوره اقامت كشيشي از اعضاي هيات مبلغين مسيحي انگليسي در آن شهر. از مزاياي اين كتاب سه تصوير از نقاشي هاي «ابوالقاسم يزدي» است ...." ⁽³⁾

خوشبختانه اين كتاب اكنون از وب يافت شدني و دريافت شدني است. اين كتاب به تازگي در اين برگه از «بخش كتابخانه» نيز فهرست شده است.

شوربختانه گويا نويسنده به قدري در كتاب خود غيرمنصفانه، بدخواهانه و بدبينانه درباره اسلام و مسلمانان صحبت كرده كه اگر اين كتاب تا اين زمان ترجمه هم شده باشد، هرگز گمان چاپ آن نمي رود.

با اين همه اين كتاب از ديد پژوهشگران و علاقه مندان دور نيست. «موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي» در مقاله اي با عنوان «نگاهي به فعاليت هاي مبلغان مذهبي انگليسي در ايران» به قلم «دكتر علي محمد طرفداري» به بررسي اين كتاب و نويسنده اش پرداخته است. اين مقاله را از اين جا بخوانيد.

جداي از مسيله دين و مذهب، اين كتاب در ساير زمينه ها از جمله جغرافي، معماري، زندگي، كسب و كار، مذاهب، تاريخ، فرهنگ، آداب و رسوم و خصايص اخلاقي مردم يزد داراي مطالب خواندني و تصاوير ديدني زيادي است. همچنين خواندن اين كتاب براي دريافتن ديدگاه ها، هدف ها و كار هاي انگليسي ها در يزد نيز بسيار سودمند خواهد بود.

دنباله نوشته ...

تصاوير كتاب

آن چه در نگاه نخست به كتاب، چشمگير است، تصاوير اين كتاب است. يك شكل شماتيك ساده از ساختار قنات در يزد در صفحه 35 و نقشه رنگي ايران مركزي در ته كتاب چاپ شده است. افزون بر اين دو، 12 تصوير ديگر شامل 8 عكس سياه و سفيد بسيار ارزشمند و 4 نقاشي هنرمندانه و زيبا اثر «استاد ميرزا ابو القاسم يزدي» در اين كتاب به چاپ رسيده است. چاپ يكي از نقاشي ها سياه و سفيد و سه تاي ديگر رنگي هستند.

نويسنده در مقدمه از «كشيش سي. اچ. استيلمن» ⁽⁴⁾ و «آقاي پاول پيتر» ⁽⁵⁾ به خاطر گرفتن چند تا از عكس ها تشكر كرده است و از نقاش اين آثار با عنوان "هنرمند بومي «ميرزا ابو القاسم»" ⁽⁶⁾ نام برده است.

دريغ و درد كه تا اين زمان اين استاد نقاش يزدي براي ما ناشناس و از زندگي و سابقه و آثار ايشان، اطلاعي در دست نيست. اين در حالي است كه تنها 110 سال از تاريخ امضاي نقاشي هاي ايشان مي گذرد.

در دنباله، بخش نخست تصاوير اين كتاب آورده شده است. دو بخش ديگر نيز به زودي در همين «بخش وبلاگ» به چاپ خواهد رسيد. برخي از اين تصاوير پيشتر نيز ديده شده و درباره آن ها بحث شده است. عنوان عكس ها و متون انگليسي همه از خود كتاب است. اسكن اصل تصاوير نيز به زودي در «بخش بايگاني» قرار خواهد گرفت.

تصوير 1: نقاشي مردان يزدي؛ صفحه I

پيشتر اين نقاشي در اين برگه از «بخش نگارخانه» معرفي شده است.

The members are from left:

1- A qanat maker. This is the man who digs the tunnels by which the water is brought from the base of the hills to the towns in the plain. The leather bag on his arm is a bucket.
2- A Parsi raiyat or agriculturist with his spade.
3- A porter.
4- A charvadar or muleteer from «Laristan». These very big men often come to Yezd with caravans.
5 & 6- A Jew, who is divining from his book for the charvadar. The Jew has his boy with him.
7- An oil seller. He carries the oil in gourds.
8- A darvish or religious mendicant.
9- An Arab. These are sometimes seen in Yezd, but like the Lari charvadar they do not really belong to the town.

تصوير 2: عكس حجت آباد، نخستين منزل پس از يزد؛ صفحه 6

Sandy desert, with qanat pits in foreground.

تصوير 3: نقاشي شيريني خوري در تالار؛ صفحه 26

This is the principal part of the summer buildings in a Persian house, and the bottom of the picture is the level of the compound. The room underneath is a living room, and is lighted by the grating under the talar. It is only used in the heat of the day. The door to the cellar staircase is seen on the right of the picture. The passage is the approach to the talar itself.

The three men are sitting in the ordinary Persian way round a tray of sweets. The Yezd sweets are remarkably good and have no coarse flavour. They eat them as we do cakes, but in rather larger quantities. This talar is a small one. The larger ones are generally cruciform in shape. It has no bad-gir (air-shaft) or front curtain.

تصوير 4: عكس ده بالا؛ صفحه 34

A hill village on one of the snow torrents.