مقالهها | غول آباد؛ دانشنامهٔ مردمی یزد |
مهمان گرامی، خوش آمدید! - قلعه - | |
زنان شهر کویر/ معرفی مقاله
| |||||||||||||||||||||||||||
۱- پیش گفتارنوشتهٔ پیش رو، مقالهای است به قلم ماری بُوزمن (۱) که در ماهنامهٔ دنیای زنان (۲)، دورهٔ ۲۴، شمارهٔ پیاپی ۱۴۴، مورخ اکتبر ۱۹۰۸ م (آبان ۱۲۸۷ ه.ش) در لندن چاپ شده است. متعاقباً بخشهایی از این مقاله در دیگر روزنامهها و مجلههای انگلیس و آمریکا هم به چاپ رسیده است. ماهنامهٔ مصور دنیای زنان، از سال ۱۸۹۶ م (۱۲۷۵ ه.ش) تا ۱۹۱۶ م (۱۲۹۵ ه.ش) در انگلیس به چاپ میرسید. این مجلهٔ زنان، پرطرفدار بود و در آمریکا و کانادا هم توزیع میشد. متاسفانه اطلاع زیادی از زندگی نویسندهٔ این مقاله به دست نیامد. همین قدر میدانیم که این زن، بریتانیایی است و از طرفداران حقوق زنان بوده و اینکه چندین مقاله به قلم او در روزنامهها و مجلات به چاپ رسیده است. پیش از نگارش این مقاله، کتابهای خوبی دربارهٔ کشور و مردم ایران در انگلستان به چاپ رسیده بوده است. از آن زمره، کتابی است با عنوان پنج سال در شهری ایرانی که در سال ۱۹۰۵ م (۱۲۸۴ ه.ش)، یعنی سه سال پیش از چاپ این مقاله در لندن به چاپ رسیده که حاصل پژوهشهای ناپیر مالکلم -کشیش مبلغ انگلیسی- دربارهٔ شهر و مردم یزد بوده است. بنابراین این احتمال وجود دارد که نویسنده، بدون سفر به یزد و تنها با خواندن این کتابها و مصاحبه با کشیش ناپیر مالکوم (۳) و همسرش دکتر اورانیا لاتهام (۴) که از ژانویهٔ ۱۹۰۸ م (دی ۱۲۸۶ ه.ش) از ایران به انگلستان بازگشته بودند این مقاله را نوشته باشد. | |||||||||||||||||||||||||||
۲- دربارهٔ مقالهاما به نظر میرسد که نویسنده، واقعاً در تابستانی از سالهای ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۵ و در زمان سلطنت مظفر الدین شاه قاجار به یزد آمده باشد. او در یزد مهمان هموطنان خود در انجمن مبلغین کلیسا (۵) بوده است. به نظر میرسد که او در خانهای بزرگ و مجلل اقامت گزیده و بیشتر با زنان اعیان یزد ارتباط داشته است. نویسنده در این مقاله دربارهٔ شهر یزد و همچنین دربارهٔ دختران، زنان، خانهها، آشپزخانهها، گرمابهها و مسلمانان و زرتشتیان این شهر سخن رانده است. سخنان او در مواردی نادرست است. مثلاً آنجایی که دربارهٔ اندرونی و بیرونی در خانههای یزد سخن گفته، این دو واژه را خلط کرده و اشتباه به کار برده است؛ که در مقاله تصحیح شد. اگر چه بسیاری از مطالب این مقاله، در دیگر منابع نیز یافت میشود، اما به هر حال این مقاله متنی قاجاری است و برای علاقهمندان به فرهنگ و تاریخ یزد، بسیار ارزشمند خواهد بود. جالبترین بخش این مقاله، شرح مفصلی از مهمانی زنانهٔ همسر یکی از مقامات عالی رتبهٔ یزد از زبان یکی از دوستان نویسنده میباشد. این مقام عالی رتبه میتواند حسین میرزا جلال الدوله باشد که از سال ۱۲۷۹ تا ۱۲۸۳ برای سومین مرتبه حاکم یزد بوده و ارتباط بسیار خوبی با انگلیسیهای مقیم یزد داشته است. اما از آنجایی که راوی دقیقاً از واژهٔ حاکم استفاده نکرده، این مقام عالی رتبه میتواند مشیر الممالک یا فرد دیگری هم باشد. | |||||||||||||||||||||||||||
۳- منابع دیگرکتابها و منابع خوبی دربارهٔ احوال یزد و وضع زنان در اواخر دورهٔ قاجاریه وجود دارد. برای مثال متن این مقاله با دو کتاب زیر مقابله داده شده و برخی از موارد در پاورقیها آمده است: ۱- سفرنامهٔ یزد، برداشتهای ناپیر مالکوم سیاح انگلیسی از شهر یزد در اواخر دورهٔ قاجاریه؛ نوشتهٔ ناپیر مالکوم؛ لندن ۱۲۸۴؛ ترجمهٔ علی محمد طرفداری. (۶) ۴- سخن پایانیممکن است معدودی از مطالب این مقاله غلط انداز یا توهینآمیز باشد که حاصل اطلاعات غلط یا برداشتهای نادرست نویسنده میباشد. این مقالهٔ طولانی در سه قسمت جداگانه با نامهای زنان یزد، مهمانی زنانه در یزد و عکسهای اختصاصی منتشر شده است. | |||||||||||||||||||||||||||
|