سخنراني استاد پاپلي يزدي در نخستين همايش يزد شناسي در 18 اسفند 1390.

مجيد دهقاني زاده؛ وبلاگ

پيش گفتار

در تاريخ 18 اسفند 1390 با تلاش اساتيد، بزرگان و سازمان هاي مردمي، «نخستين همايش يزد شناسي، نكوداشت استاد ايرج افشار» در يزد برگزار شد. اساتيد و بزرگاني در اين همايش پيرامون منش «استاد ايرج افشار» -محقق، ايران شناس و كتاب شناس برجسته- و همچنين پيرامون جستار يزد به سخنراني پرداختند. «استاد محمد حسين پاپلي يزدي» -جغرافي دان- در سخنراني خود در اين همايش به تبيين جغرافياي تمدني به نام «تمدن كاريزي» پرداخت. چكيده متن و همچنين گفتار كامل و نمايشي آن سخنراني در پي خواهد آمد.

چكيده متن

شهر يزد قبل از اين كه شهر هر شعار ديگري باشد، «شهر صلح و صفا و همزيستي مسالمت آميز» است. اين صلح و همزيستي مسالمت آميز ويژه تنها يزد نيست؛ بلكه ويژه يك تمدني است به نام «تمدن كاريزي»، يعني جايي كه قنات، اصل ماجراي آب بوده است.

در اين تمدني كه محدوده اش را در شكل زير مي بينيد، هيچ گاه حكومت يا شاعري بزرگ و ملي پيدا نشده است. همچنين در اين محدوده، رقص وجود ندارد و آواز و شعر فولكلوريك بسيار كم است.

اين محدوده از نظر آب و هوايي، منطقه ضعيف و فقيري است. اين جا منطقه اي نبوده كه علف و چمنزار و مرتع داشته باشد تا بتوانند اسب كه اولين وسيله جنگي است را در آن پرورش دهند. در چنين شرايطي، افزايش و انباشت ثروت پيدا نمي شود و بنابراين حكومتي قوي نيز سر بر نمي آورد. بنابراين در اين منطقه كار ها و هنر هايي كه در ارتباط با حكومت بوده اند هم وجود ندارد.

كتاب حسن حسن -مروري بر زندگي زاهدانه شيخ حسن كرباسي يزدي- به اهتمام علي اكبر شيرسليميان؛ اين كتاب از كتابفروشي نيكو روش در ابتداي خيابان امام قابل خريد مي باشد.

پيش گفتار

ن و القلم و ما يسطرون. ⁽¹⁾

شكر خدا كه چشممان روشن شد به انتشار ولو محدود «كتاب حُسن حَسن» -شرحي از زندگي و سلوك «مرحوم آ شيخ حسن كرباسي»- تاليف همشهري دانشمند و محقق ارجمند «جناب آقاي علي اكبر شيرسليميان». اما هر چه صبر كرديم يكي از همشهريان دست به قلم ببرد و تعريفي، انتقادي، شرحي و يا حرفي از اين كتاب بنويسد، خبري نشد كه نشد. اين بنده كوچك خداي بزرگ به دليل قرابت با «مرحوم آ شيخ حسن كرباسي» ⁽²⁾ اشاره اي ولو مختصر درباره اين كتاب بسيار ارزنده را صلاح نمي دانستم و در بضاعت اين ناتوان هم نبود؛ اما ديدم به قول ما يزدي ها "دارد دير و زشت مي شود." اين بود كه صلاح ديدم اشاره اي مختصر به اين اثر گران سنگ بنمايم.

درباره مولف

مولف محترم، «جناب آقاي علي اكبر شير سليميان»، نياز به تعريف ندارند و كاملاً ايمان دارم از تعريف خوششان نمي آيد. ايشان چندين كتاب بسيار مفيد تاليف نموده اند كه هر كدام در جاي خود از ارزش بسياري برخوردار است و اين كتاب اخيرشان كه بسيار باسليقه به نام «حسن حسن» نام گذاري شده، حاصل بيش از چهل سال تحقيق و تفحص ايشان در زندگاني و سلوك و منش سلمان زمان، «شادروان جناب آ شيخ حسن كرباسي» مي باشد.

مولف محترم واجد چندين خصلت منحصر به فرد هستند و در تمام آثار قلمي ايشان كه تاكنون به زيور طبع آراسته گرديده، اين ويژگي ها منظور گرديده است. اولين منش خوب اين مولف گرانقدر، دقت نزديك به وسواس ايشان است كه از لحظه اي كه قلم را روي كاغذ مي گذارند تا روزي كه اثر ايشان در دسترس مردم شريف قرار مي گيرد، اين دقت نظر رعايت مي شود. دومين ويژگي ايشان، صحت عمل و امانت داري بي نظير در جمع آوري اسناد و مدارك و تحقيقات ميداني است؛ به نحوي كه اگر در مورد صحت سند و مدرك يا نقل قولي اندك ترديدي داشته باشند، تا اين شك را به يقين نرسانند از ذكر آن خودداري مي نمايند.

سومين و مهم ترين خصلت خاص ايشان پشتكار و پي گيري بي نظيرشان در همه امور مخصوصاً در گرد آوري اسناد و مدارك و نقل قول ها مي باشد. ايشان در اين راه از مشورت هر صاحب نظري استفاده مي نمايند و چون كليه كار هايشان صبغه خدايي دارد و هرگز چشمداشت مادي در امورشان راهي ندارد، الحمد لله تا كنون بسيار موفق بوده اند.

نمايي از فيلم خمره كه در سال 1370 به كارگرداني ابراهيم فروزش و بر پايه رمان داستان آن خمره از هوشنگ مرادي كرماني در استان يزد ساخته شده است.

پيش گفتار

همه ما مي دانيم «برج ايفل» مال چه كشوري است. همه ما مي دانيم كه «برج آزادي» در «شهر تهران» قرار دارد. اين به اين خاطر است كه آن ها در فيلم هاي زيادي بازي كرده اند و خودشان را معرفي كرده اند. همين «برج آزادي» را بار ها و بار ها ديده ايم كه خودش را در فيلم ها معرفي مي كند و مي گويد اين جا «تهران» است و من هم «برج آزادي» هستم. خيلي وقت ها به «برج آزادي» غبطه مي خوردم. پيش خودم مي گويم اي كاش «برج آزادي» در شهر من بود؛ يا لااقل من ساكن «تهران» بودم؛ يا «مجموعه امير چخماق» در «تهران» بود.

بيش از صد سال است كه سينما در كشور ما پا گرفته است و فيلم هاي زيادي در جا هاي مختلف ايران ساخته شده است. من چون بچه يزد هستم و يزد را دوست دارم، هر وقت فيلمي را مي ديدم كه در تيتراژ آخر آن از مردم خوب يزد سپاسگزاري شده، خيلي خيلي خوشحال مي شدم. همچنين هر وقت مي بينم در فيلمي از ديالوگ هاي يزدي استفاده مي شود، كيف مي كنم. به همين خاطر به اين فكر افتادم كه فيلم هايي كه در يزد توسط كارگردان هاي كشوري ساخته شده است را فهرست، و بعد به همه علاقه مندان به سينماي يزد معرفي كنم. البته اين فهرست را كه در پايين آورده ام ممكن است ناقص باشد؛ لذا از همه همشهريان عزيز تقاضا مي كنم چنانچه فيلمي را ديده اند كه در يزد فيلم برداري شده و در اين فهرست نيست براي اين جانب ارسال كنند.

كتيبه كنده شده سنگاب يا سقا خانه ملا اسماعيل در بازار ملا اسماعيل در محله مصلي يزد.

پيش گفتار

پهلوي سردر «مسجد ملا اسماعيل»، بازار قديمي اي به نام «بازار ملا اسماعيل» است. اين بازار، دكان بزرگي هم با نام «دكان حضرت عباسي» دارد. داستان فرو نشستن آتش اين دكان با توسل به «حضرت عباس»، بر كتيبه مرمرين سردر آن نوشته شده است. در اين بازار، آب انباري هم هست با نام «آب انبار ملا اسماعيل». روبروي ورودي اين آب انبار كه البته اكنون بسته است، در آن دست بازار و به جاي يك دكان كه خالي افتاده است، سنگابي قرار دارد به نام «سنگاب بازار ملا اسماعيل» كه البته به نادرستي به «سقا خانه بازار ملا اسماعيل» هم نامور بوده است. پيش تر، سقايان آب را از آب انبار بالا مي آورده اند و در سنگاب مي ريخته اند تا مردم از آن بهره ببرند. اين سنگاب، كتيبه اي ارزشمند به تاريخ ربيع الاول 1245 (شهريور 1208) دارد كه هميشه در ديوار پشت سنگاب نصب بوده است.

داستان دزدي

باري، در پاييز پارسال، دزداني در انديشه دزديدن اين كتيبه مي افتند. البته كتيبه هاي ديگر و چه بسا ارزشمند تري در همان نزديكي هست؛ اما سر بسته بودن بازار، تو رفتگي طاق سنگاب، كم رفت و آمدي و تاريكي آن راسته در شب، زياد بزرگ نبودن سنگ كتيبه و خالي بودن پشت ديوار كتيبه، اين كتيبه را گزينش آن ها قرار داده بود. به هر روي، آن ها پس از بازرسي ها و با برنامه ريزي، يك نيمه شب را گويا 7 آبان 1389 براي انجام عمليات دزدي تاريخي كتيبه بر مي گزينند.

برابر برنامه، دو دزد جوان از نيمه شب كار دزدي را آغاز مي كنند كه تا پيش از اذان صبح كتيبه را از جاي بكنند و برگي از تمدن بزرگ يزد را با خود به يغما ببرند. آن ها با تيشه شروع به خراب كردن دور كتيبه مي كنند. اگر هم نيم ساعتي يك بار، موتوري يا ماشيني از بازار رد مي شد، آن دو به آساني پشت سنگاب مي نشستند و پس از رد شدنش دوباره كار را دنبال مي كردند. موتورشان هم در سر بازار آماده و چشم به راه اين دو و كتيبه بود.

كار به خوبي پيش مي رفت. تيشه زني آن ها تا ساعت دو و نيم پس از نيمه شب، كار را به نيمه رسانده بود و ديوار و چسبندگي هاي سمت راست كتيبه ويران شده بود. يكي از آن ها تيشه مي زد و ديگري دور و بر را مي پاييد و وقتي تيشه زن خسته مي شد، جايشان را با هم عوض مي كردند. در آن تاريكي شب كه همه شهر و شهربانان در خواب بودند، صداي تيشه هاي آن دو دزد پليد و ناله هاي غريبانه آن كتيبه به جايي نمي رسيد و در سكوتي مرگبار خفه مي شد. ....

مهدي آذر يزدي، پدر و پايه گذار ادبيات داستاني كودكان.

پيش گفتار

به نام خداوند جان و خرد؛ كزين برتر انديشه برنگذرد.

من عاشق «استاد آذر يزدي» بودم و هستم. اين نوشته را هم در همان زمان درگذشت ايشان نوشته بودم و آن را حتي براي يكي از برنامه هاي تلويزيون هم فرستادم كه متاسفانه بدان اشاره اي نشد. حال، در آستانه دومين سالگشت درگذشت استاد آذر يزدي آن را به اينجا مي فرستم و اميدوارم موثر باشد و اين اشتباهات ديگر تكرار نشود.

گفتار

من يك ايراني هستم و يك شهروند يزدي. چند ماه پيش شنيدم كه استاد مهدي آذر يزدي در كوچه با يك موتور سوار تصادف كرده اند. آن لحظه از خود پرسيدم كه چرا اين پيرمرد نابغه 87 ساله بايد پياده اين طرف و آن طرف برود؟ راستش را بخواهيد گريه ام گرفت؛ برخلاف بعضي ها كه خنده اشان گرفت! ولي گذشتم؛ چون واقعاً نمي توانستم كاري بكنم. تا اينكه هفته پيش شنيدم كه استاد مهدي آذر يزدي به رحمت خدا رفته است. خيلي متاثر شدم. فهميدن اين مصيبت كه نويسنده بزرگ ايران از دنيا رفته است بدون آن كه برايش كاري بكنند، خيلي برايم سخت بود.

پس از مرگ او، نمايش عكس ها و فيلم هايش شروع شد. همه، اين ها را ديده ايم؛ ولي من نمي فهمم و واقعاً هم نمي توانم بفهمم كه چرا مرتباً در تلويزيون او را با تاكيد بر «خانه محقرش» نشان مي دهند؟! چرا در راديو يا در روزنامه ها وقتي مي خواهند از او حرف بزنند اولين چيزي كه مي گويند اين است كه "او در يك خانه قديمي فرسوده زندگي مي كرد"؟!

آيا اين افتخار است كه يك نويسنده بزرگ كه به او به حق لقب «هانس كريستين اندرسون ايران» را داده اند در خانه محقر و قديمي و فرسوده زندگي كند؟ آيا اين افتخار است كه كسي كه با بيش از 20 عنوان كتاب، جزو برجسته ترين و پركار ترين نويسندگان ادبيات كودكان و نوجوانان است، روي ميز كارش و زير دستش، روزنامه پهن باشد؟ آيا اين افتخار است كسي كه صاحب پرتيراژ ترين كتاب هاي ادبيات كودكان و نوجوانان است در يكي از مصاحبه هايش بگويد: "من فقط از ميهمانانم خجالت مي كشم؛ چون نمي توانم از آن ها پذيرايي كنم"؟ چه قدر خجالت آور است؛ چه قدر گريه دار است و چه قدر من شرمنده ام از ايراني بودنم.