كتاب تدوين تجربيات خبرگان قنات

ديباچه

كتاب تدوين تجربيات خبرگان قنات نوشته دكتر علي اصغر سمسار يزدي و همكاران.

شناسنامه كتاب

• عنوان: تدوين تجربيات خبرگان قنات
• عنوان انگليسي: Qanat from practitioners` point of view
• نويسنده: علي اصغر سمسار يزدي
• همكاران نويسنده: عبد العظيم پويا، محمد علي امير بيگي، مرتضي تفتي، محمد حسين علمدار و فرحانه مهرآوران
• موضوع: قنات، قنات كاران، يزد، ايران
• شابك: 964-06-4644-X
• ناشر: شركت مديريت منابع آب ايران، 1389
• كتاب: قطع وزيري، جلد شوميز، 382 صفحه، 5000 تومان
• پايگاه: مركز بين المللي قنات و سازه هاي تاريخي آبي تحت پوشش يونسكو، سايت

پيش گفتار مولف

به نام حضرت پروردگار

اگر خواسته باشيم براي قنات، شناسنامه اي در نظر بگيريم، به يقين سرزمين پهناور ايران، مادر اين سازه شگفت انگيز خواهد بود؛ زاينده اين شيوه استحصال آب و پرورنده فنون مرتبط با آن. قنات، شيوه اي است محصول ذهن خلاق و زيباي دانشوران مجرب ايراني كه به موازات تاريخي قريب 3 هزار سال شكل گرفته، باليده و به امروز رسيده است. بنابراين دور از انتظار نيست كه سرزمين ايران توانسته چندين برابر شمار تمام قنات هاي سراسر دنيا اين سازه شگفت را در جان خود جاي دهد.

مطابق با آمار سال آبي 87 - 1386 منتشر شده توسط «دفتر مطالعات پايه شركت منابع آب ايران»، 36888 رشته قنات فعال در جاي جاي كشور ايران پراكنده اند. مطابق با همين آمار، هر ساله رقمي معادل 6991 ميليون متر مكعب آب سفره هاي زيرزميني به وسيله همين قنوات تخليه و مورد بهره برداري قرار مي گيرد. رقمي كه اگر قرار بود با شيوه هاي امروزي، تخليه و بهره برداري شود، مقادير قابل توجهي انرژي الكتريكي يا سوخت فسيلي مورد نياز بود كه قطعاً خالي از تبعات زيست محيطي، آلودگي و تشويش اكوسيستم طبيعي نبود. حال اين كه تخليه چنين حجم عظيمي از آب سفره هاي زيرزميني به وسيله قنوات موجود، عاري از هر گونه تبعات منفي است.

بسياري از دانشمندان، كاريز هاي ايران را در شمار شگفتي هاي جهان شناخته اند؛ پديده اي كه از ذهن خلاق و انديشه پوياي پيران و پدران ما برخاسته، تكامل يافته و گسترش پيدا كرده است. شواهد تاريخي، ناظر بر اين حقيقت است كه اين شيوه بهره برداري بي بديل از آب هاي زيرزميني، از ايران به ساير نقاط دنيا، به ويژه مناطق خشك و كم باران، انتقال داده شده است. ايران، مهد تمدن كاريزي و استان يزد بنا بر ضرورت جغرافيايي خود، كانون نمايان اين مدنيت است.

پيشينه كاريز هاي ايران را مي توان در آثار به جاي مانده از قنات هاي كهن در حريم قلعه هاي باستاني و مسكوني، تا 30 قرن پيش رديابي كرد. در طول اين قرون سپري شده، قنات ها با اين كه بخش عمده نياز آبي كشور را تامين كرده اند، همواره به عنوان حافظ بيلان آبي، توازن سفره هاي آب زيرزميني را نيز حفظ كرده اند. در حقيقت، نوسانات آبدهي قنات ها در دوره هاي ترسالي و خشكسالي، عامل اصلي در حفظ اين توازن بوده است.

اما متاسفانه قرن اخير، پيشاني نوشت ديگري را براي سفره هاي آب زيرزميني و به تبع آن قنات هاي فعال ايران رقم زد. ورود تكنولوژي نوين كه ابتدا به سيماي يك توان بي رقيب جلوه گر شد، به يكباره اذهان بسياري را به خود متوجه نمود و مته هاي حفاري، موجد چاه هاي عميق و نيمه عميق بسياري شد كه بعضاً تا اعماق سفره هاي آب رخنه كردند. پمپ هاي مكنده در بستر زماني كوتاهي، رمق سفره هاي آب را كشيدند و به ناگاه بحران افت شديد سطح آب هاي زيرزميني، چهره خود را به تماشا گذاشت.

تعادل بيلان آبي سرزمين ها به هم خورد و سطح خاك با فقر آبي گريبانگيري مواجه شد. اين البته زنگ خطر هشدار دهنده اي بود كه توانست بار ديگر جايگاه نجيب فنآوري قنات را يادآور شود؛ فنآوري شگفتي كه توانسته بود دوام و بقاي شمار بسياري از آبادي هاي دامنه هاي پايكوهي و پهنه هاي بياباني ايران را ضمانت كند. آبادي هايي كه قرن از پي قرن، استوار و زنده باقي مانده بودند رو به ويراني و خشكي نهادند و كشاورزان با نگاهي لبريز از حسرت مجبور به مهاجرت و ترك زادبوم هاي سرسبز خود شدند؛ و به اين شكل سامان اقتصادي و اجتماعي جوامع روستايي با تهديد شديدي روبرو شد.

دكتر علي اصغر سمسار يزدي، قنات شناس برجسته، در پاياب يا جوي گلكار مربوط به قنات زارچ در شهر يزد. قنات زارچ با 80 كيلومتر درازا، طولاني ترين قنات جهان است. اين قنات كه بيش از 3000 سال قدمت دارد از فهرج تا زارچ كشيده شده است.

اگر چه اين رخداد غمگنانه جايي براي ترميم و جبران باقي ننهاد، اما سببي شد تا به فنآوري نجيب و آرام قنات، نگاهي دوباره شود؛ چشم ها شسته شود و قنات را جور ديگري تماشا كنند. بنابراين نياز، عزمي ملي و كوششي كارآمد در بالا ترين جاي جدول انديشه شيفتگان و دلسوختگان منابع ملي و فرهنگي قرار گرفت و سر در جيب تفكر فرو بردند كه چه سان مي توان از بقاياي زنده اين منابع مطمين صيانت كرد؟ بديهي است كه نخستين پاسخ، تلاش براي حفظ قنات ها و اصلاح مديريت بهره برداري قنوات داير با انجام اقدامات لازم براي نگهداري و بهسازي كاريز ها و كسب اطلاعات به منظور شناخت دقيق آن ها بود.

تاسف مضاعف اين بود كه بسياري از دانشوران تجربي اين شيوه شگفت در پس بي ملاحظگي و شايد پنداري مبني بر عدم كارايي، گوشه انزوا گزيده و از گرد قنات ها پراكنده شده بودند. اين بود كه ثبت و ضبط علم و تجربه گذشتگان كه سينه به سينه به امروزي ها رسيده بود، نخستين اولويت اين مسير دشوار بود. زيرا گنجينه گرانسنگ دانش پيشينيان ما كه در درازناي چند هزار ساله با كار و انديشه هزاران انسان كوشا فراهم آمده است، در سينه بي پيرايه اين دانشمندان بي نام و نشان چونان دُر مكنوني پنهان مانده بود؛ گنج بي بديلي كه در هجوم بي محاباي تكنولوژي تعارفي قرن اخير، دستخوش بي توجهي شده و يكان يكان با مرگ هر كدام براي ابد به خاك فراموشي سپرده مي شد.

تصور مخدوش كم ارزش بودن كار مقنيان و در نتيجه زدودن انگيزه حفظ و نگهداري قنات ها منجر به خارج شدن حرفه مقني گري از مدار امور اقتصادي و پايگاه اجتماعي شد و بدين سان فراز ارزشمندي از ميراث كهن فرهنگي بر لبه پرتگاه نابودي قرار گرفت. اين هجوم شتابنده تا بدان حد پيش رفت كه جوان ترين مقنيان و استادكاران قنات در رده هاي سني پنجاه تا شصت سال ديده مي شدند و در ميان نسل جوان، تمايل كمتري براي آموختن و به كار بستن دانش اين افراد يافت مي شد. بنابراين ضروري بود كه تجربيات اندوخته اين مردان كار و تلاش، بلافاصله و بي وقفه ثبت و ضبط گردد تا يكي از ارزشمند ترين دارايي هاي معنوي و علمي به نابودي نينجامد.

در نتيجه، بر آن شديم تا تجربيات و اندوخته هاي حرفه اي خبرگان و استادكاران حاضر را با نهايت دقت و ظرافت گردآوري كرده و به صورت كتابي مرجع براي آيندگان به يادگار بگذاريم. در بررسي هاي اوليه دريافتيم كه تجربيات گرانقدر استادكاران قنات، حاوي نكات فني بسيار مهم و ارزشمندي است تنيده با مسايل علمي و مفاهيمي كه امروزه در بحث كارشناسي آب مورد استفاده قرار مي گيرد و از سوي ديگر، مسايل اجتماعي مختلفي نيز در كنار موضوعات مديريتي قنات وجود دارد كه لازم است آن ها را نيز از زبان استادكاران پير و خبره شنيد و ثبت و ضبط نمود.

ديگر اين كه فرهنگ واژگان قنات و قنات داري، خود حايز گستره وسيعي است كه از لحاظ ملي، علمي و محلي نياز به شناخت، آگاهي و همسان سازي براي درك و انتقال مفاهيم اين رشته دارد. در نتيجه لازم بود آشنايي كافي از مفاهيم اين واژگان حاصل گردد تا تشخيص صحيح و تحرير و نقل تجربيات، دچار خدشه و ضعف معاني نگردد.

بر اين اساس، مصمم شديم با در نظر داشتن موارد برشمرده، بكوشيم اثري با كمترين اشكال براي درج در اطلس دانش مطالعاتي آب و به عنوان سندي ماندگار و كتابي مرجع براي علاقه مندان و آيندگان و به ويژه كساني كه در مراكز آموزشي قنات در اين زمينه تربيت خواهند شد باقي بماند.

در نتيجه، با آگاهي از اين واقعيت ها، كار پژوهش و نگارش اندوخته هاي علمي و تجربي كارشناسان قنات در سال 1380 آغاز شد. حاصل اين پژوهش در سال 1383 در سيماي كتابي منتشر گرديد كه استقبال دانشجويان، پژوهشگران، كارشناسان و خبرگان از آن، رضايت شادي بخشي را از دلمشغولي مخاطبان بيش از 3 هزار نسخه كتاب نسبت به فنون قنات و قنات داري برايمان به ارمغان آورد. اتمام چاپ اول كتاب و درخواست هاي مكرر علاقه مندان، اشتياق مضاعفي را پديد آورد تا چاپ دوم با اصلاحاتي نظير افزودن و شرح اَشكال و تصاوير در دستور كار قرار گيرد كه خوشبختانه نتيجه آن پيش روي شما است.

پرتره 14 تن از نخبگان و خبرگان قنات در استان يزد كه در اين كتاب با ايشان گفتگو شده است:
1- محمد علي فياض، 2- حسن كرمي، 3- محمد رضا فياض، 4- احمد زاهدي، 5- علي مقني باشيان، 6- حاجي عباس نصيري، 7- ناشناس، 8- حبيب الله حماميان، 9- محمد حسين نجاتي، 10- ماشاء الله دهقانپور فراشاه، 11- حاج محمد حسين دهقاني (كولار)، 12- علي رنجبر بافقي، 13- اسد الله حماميان و 14- اسد قلي فلاح.

كتاب تدوين تجربيات مقنيان يزد

مراحل انجام پژوهش

كتابي را كه اكنون پيش رو داريد، حاصل سه سال تحقيق و بررسي مستمر مي باشد كه براي تدوين آن، مراحل چندي انجام شده است كه فهرست وار از نظرتان مي گذرد:

1- در بدو امر از مسيولين دستگاه هاي دولتي، مقامات سياسي مناطق مختلف استان و همچنين كارشناسان فن به ويژه كارشناسان آب و كشاورزي كتباً درخواست شد تا در صورتي كه در حوزه فعاليت خود، كارشناس سنتي و استادكار مقني مجرب و كار آزموده اي را سراغ دارند، مشخصات و آدرس و تلفن او را ارسال دارند. ضمناً هر گونه سوالي درباره قنات به ذهن آن ها خطور مي كند براي جمع بندي و طرح با استادكاران قنات ارايه نمايند. خوشبختانه اين پيشنهاد با استقبال و علاقه وافري روبرو شد و در زمان كوتاهي شاهد دريافت اطلاعات مورد نياز و سوالات فراواني از سوي اهل فن بوديم.

2- همزمان با امر فوق، يك تيم كارشناسي نيز به طرح سوالات مربوط به قنات مشغول شدند و مجموع اين سوالات و سوالات پيشنهادي دريافتي، جمع بندي، تقسيم بندي و اصلاح شد و در نهايت تعداد 84 سوال استخراج و در 9 فصل جهت طرح با استادكاران و مقنيان طبقه بندي گرديد. فصول مذكور عبارت اند از:

• فصل اول: انتخاب محل حفر قنات
• فصل دوم: مهندسي حفر قنات
• فصل سوم: نگهداري، بهسازي و بهره برداري از قنات
• فصل چهارم: حفاران قنات
• فصل پنجم: ابزار كار
• فصل ششم: مالكين و متوليان قنات
• فصل هفتم: اصلاحات
• فصل هشتم: مسايل حقوقي
• فصل نهم: پيشنهادات

3- ليست كاملي از اسامي استادكاران معرفي شده تهيه گرديد و از بين مجموع اسامي اعلام شده، خبرگان و برترين ها براي انجام مصاحبه قنات انتخاب شدند. بديهي است همه افرادي كه در قنات ها كار مي كنند در رشته خود مجرب و مسلط هستند، ولي باز هم علاقه داشتيم كه در بين مجموعه افراد معرفي شده، شاخص ترين استادكاران را براي اين مهم انتخاب كنيم. معيار هايي كه براي اين امر در نظر گرفته شد بدين شرح بود:

• الف: حتي المقدور همه خبرگان از يك محل نباشند و از شهرستان هاي مختلف استان انتخاب شوند تا بدين ترتيب با فن آوري، واژه ها و اصطلاحات خاص در محل هم آشنا شويم.
• ب: افراد در محل سكونت خود در رديف بهترين استادكاران قنات شهرت داشته باشند.
• ج: به حرفه خود كاملاً مسلط و توانا باشند و نقطه نظرات فني آن ها هم مورد قبول عامه باشد.
• د: توانايي بيان، استدلال و شرح كامل موضوعات فني قنات را داشته باشند.
• ه: از حافظه قوي برخوردار بوده تا بتوانند براي انتقال تجربيات و دانش خود از آن بهره ببرند و اطلاعات را به درستي منتقل كنند.
• و: تمايل به همكاري و پاسخگويي به سوالات را داشته باشند.

4- زماني كه خبرگان شناسايي شدند و سوالات قابل طرح، آماده و مهيا شد، نمونه اي از سوالات براي افراد مورد نظر ارسال گرديد تا از قبل، آمادگي لازم را براي پاسخگويي به سوالات پيدا كنند.

5- پس از دو هفته از ارسال نمونه سوالات، مصاحبه با افراد آغاز گرديد كه براي اين مهم نيز از كارشناسان باتجربه بهره برديم تا بهترين نتايج از اين مصاحبه ها عايد شود و ابهامي در موضوعات باقي نماند.

6- مصاحبه ها به طور كامل ضبط شد و در پايان، كليه نوار ها پياده شد كه اين كار نيز توسط كارشناسان و اهل فن صورت پذيرفت.

7- متن مصاحبه ها كه از روي نوار پياده شده بود، بازخواني و ويرايش شد و گفتار استادكاران با موضوعات مطرح شده و مسايل فني تطبيق داده شد و بالاخره نقطه نظرات هر استادكار در يك بخش از اين كتاب گنجانيده شد. براي تشريح بهتر بعضي از مطالب نامفهوم سعي گرديد تا با ترسيم شكل، مطلب مذكور به صورت گويا تري بيان گردد.

پرتره نويسندگان كتاب تدوين تجربيات خبرگان قنات:
1- دكتر علي اصغر سمسار يزدي، 2- مهندس محمد حسين علمدار، 3- مهندس محمد علي امير بيگي، 4- مهندس فرحانه مهرآوران، 5- مهندس مرتضي تفتي و 6- استاد عبد العظيم پويا.

تقدير و تشكر

در پايان شايسته است از همكاري عزيزاني كه در سرانجام يافتن اين كار مهم گروهي، اين جانب را ياري دادند، صميمانه قدرداني نمايم. قطعاً بدون ياري، تلاش و بردباري آنان اين پژوهش به اتمام نمي رسيد:

• آقاي عبد العظيم پويا: محقق و پژوهشگر در تاريخ و جغرافياي استان يزد
• آقاي مهندس مرتضي تفتي: كارشناس مجرب آب هاي زيرزميني
• آقاي مهندس علمدار: كارشناس مجرب در رشته آبياري
• آقاي مهندس محمد علي امير بيگي: كارشناس ارشد آب هاي زيرزميني
• آقاي مهندس عطايي: كارشناسي ارشد امور آب
• آقاي مهندس محمد حسين جويا: كارشناس ارشد آب هاي زيرزميني
• خانم مهندس مهرآوران: كارشناس عمران
• آقاي شفيعي: كارشناس هنر
• خانم مهندس سميرا عسكر زاده: كارشناس ارشد عمران

همچنين لازم مي دانم مراتب سپاس و قدرداني خود را از «معاونت امور آب و آبفاي وزارت نيرو»، «شركت مديريت منابع آب ايران» و طرح تحقيقاتي اين شركت اعلام نمايم كه با درك عميق خويش از اهميت قنوات و نقش آنان در توسعه پايدار منابع آبي، حمايت همه جانبه اي از اين اثر به عمل آوردند. به علاوه، به شكل ويژه از «شركت مديريت منابع آب ايران» سپاسگزارم كه اگر همكاري همه جانبه در امكان انتشار اين اثر را فراهم نمي آوردند، شاهد چاپ دوم آن نبوديم.

در نهايت، قدردان زحمات استادكاران و مقنيان عزيز يزدي هستم؛ زيرا به همان اندازه كه عمري از محصول دست هاي حيات آفرينشان نوشيده بودم، در اين مجال نيز دستان سخاوتمندشان حمايتم نمود و اين مجموعه، حاصل نشست و گفتگوي با آنان است. براي من تاسف و تالم عميقي است كه تعدادي از اين بزرگواران در فاصله چاپ اول تا دوم اين اثر، روي در نقاب خاك كشيدند و نماندند تا نتيجه دانش خود را در گستره وسيع تري تماشا كنند. از طرف ديگر خدا را شاكرم كه مدد نمود تا پيش از اين رخداد، گنج دانش آن ها را به گوهر تحرير درآورم و نامشان در روشناي تاريخ ميراث معنوي ايران درخشان باقي بماند. در پايان براي روح آنان آمرزش و آسايش آرزو مي كنم و كساني را كه از اين شمار باقي مانده اند با احترام و ارزش، گرم و گرامي مي دارم.

نتيجه گيري

اين كتاب حاصل بيش از 3 سال كار مداوم است كه با نكته سنجي و حساسيت خاص و ظرافت هايي همراه بوده است و حاصل آن به نتايج زير منتهي گرديده است:

1- جمع آوري و تدوين موضوعات فني و مديريتي از ديدگاه مقنيان و كارشناسان سنتي قنات؛ كه اين كار براي اولين مرتبه به صورت كلاسه شده و منظم از زبان آنان به رشته تحرير درآمده است و براي هميشه باقي خواهد ماند.

2- يافتن ارتباط معني دار بين نقطه نظرات فني استادكاران و علم جديد تا جايي كه علم جديد به وسيله تجربيات و علوم قديمي تكميل مي گردد و از سوي ديگر، علوم جديد مهر تاييد و صحت بر مباني علوم قديمه مي نهد.

3- دانشي كه نسل به نسل و سينه به سينه منتقل مي گرديده است، امروز به صورت مكتوب و ماندگار درآمده و براي آيندگان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

4- آشنايي با ادبيات قنات و استفاده از واژه ها و اصطلاحات محلي و فني قنات به منظور حفظ آن ها.

5- ترويج متدلوژي انجام كار براي ساير فعاليت هاي مشابه مانند مساجد، آب انبار ها، آسياب ها، منازل قديمي و بادگير ها با هدف ثبت تجربيات در فلسفه ساخت، معماري و بهره برداري از آن سازه ها.

اميدواريم اين تلاش فرهنگي مورد استفاده علاقه مندان و محققين و دانش پژوهان و به ويژه كارشناسان بخش آب قرار گيرد.

روش تعيين محل قرارگيري پايه هاي چرخ چاه روي ميل هاي قنات.

كتاب تدوين تجربيات خبرگان قنات

پيش گفتار وزارت نيرو

كاريز در ايران، تنها يك فنآوري دستيابي به منابع آب نيست، بلكه بي ترديد، حيات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي سرزمين پهناور ايران از سه هزار سال پيش تا امروز عمدتاً وابسته به آن بوده است و به جرات مي توان گفت كه هيچ پديده انساني اي بدين گستردگي و سودمندي و پيشينه و پايداري اي در ايران و جهان نمي شناسيم. پديد آوري كاريز چنانچه گفته اند و مي دانيم، سرآغاز يك دگرگوني در فنون كهن دستيابي به آب و استفاده مدني از اين عنصر حياتي و موجد مدنيت كاريزي است.

بنابراين، كاريز ها و فرهنگ آن متعلق به جامعه جهاني و تمدن بشري است و كوشش براي بازشناسي و معرفي آن نه تنها يك كار سودمند و ضروري، بلكه يك وظيفه علمي و فرهنگي و عمدتاً مربوط به ما ايرانيان است. به همين دلايل و اين كه كاريز عمدتاً در سرزمين ايران واقع شده و دسترسي به ميدان هاي بررسي آن براي ما آسان تر است، غفلت از اين وظيفه، به ويژه در اين دوره پريشاني اوضاع كاريز ها، يك كوتاهي نابخشودني است و قطعاً آيندگان ما را مسيول خواهند دانست.

رخداد هاي كاهنده ارزش ها و سودمندي هاي كاريز هاي ايران، همه در نيم قرن اخير بوده و از زمان ما چندان دور نيست و همين نسل است كه دانسته يا ندانسته اين پديده حيات بخش را چنين بي حرمت كرده است. بنابراين توجه و عنايت به قنات، همتي جانانه از سوي مجربين جامعه مي طلبد كه عليرغم ناباوري ها و مسروري ها، با شناخت ناشناخته هاي كاريز ها و كاريز كنان، معارف مربوط به اين ميراث مدني و جهاني در اختيار نسل امروز و دست اندر كاران امور آب كشور قرار گيرد تا ضمن غني سازي گنجينه اطلاعات و آگاهي هاي مربوط به كاريز، موضوع توجه به قنات از حال و هواي روشنفكرانه به يك باور تبديل گردد و انشاء الله راه حلي انديشمندانه به منظور حفظ و نگهداري و استمرار بهره برداري از آن يافته شود.

در اين رهگذر، ثبت و ضبط علم و تجربه استادكاران قنات و تدوين آن كه به عنوان يك فعاليت تحقيقاتي توسط «آقاي دكتر سمسار يزدي» و با همكاري طرح تحقيقات كاربردي «شركت مديريت منابع آب ايران» انجام گرفته است، مي تواند به عنوان سندي ماندگار و كتابي مرجع براي علاقه مندان به ويژه دانشجوياني كه در اين زمينه تربيت خواهند شد، محسوب گردد. اميد آن كه روش به كار گرفته شده به ساير استان هايي از كشور كه از تجربه ديرينه قنات سازي و قنات داري برخوردار هستند از يك طرف و به ابنيه مشابه مانند آب انبار ها، آسياب ها، حمام ها، بادگير ها و ... از طرف ديگر تسري پيدا كند.

Qanat from practitioners` point of view, by dr. Ali Asghar Semsar Yazdi, et al.

Authorial preface in English

Introduction

Iran is currently benefiting from 36888 active qanats producing some 7 billion cubic meters of the groundwater and forming around 11% of the aquifer discharge which is annually mined across the country. This huge amount of water is amazingly conveyed just by means of gravity. Since no electric or fossil energy is employed, this system is pollution free and bears no environmental consequences.

Many scientists believe that qanats should be considered one of the outstanding man-made wonders as an ancient remarkable cultural heritage and at the same time, an excellent hydraulic structure of unique scientific features.

Historical records indicate a continuous transfer of such an amazing technology through time to many other countries of the world mainly arid and semi-arid countries originated in Persia which is the qanat birth-place. The province of Yazd in central Iran is the focal point of this astonishing technology.

Judged by the past experiences and the remains of galleries in ancient forts and ruins of residential districts indicate a history of three thousand years antiquity of qanats in Iran. Qanats have proved their superiority as a sustainable source of irrigation water in Iran throughout the last thirty centuries without disturbing the groundwater table balance and security of supply. In fact, fluctuation in qanat discharge in wet and dry years ensures the balance of water table and has no negative effects on the aquifer.

Regretfully, the advent of modern technology and extensive drilling of deep and semi-deep wells in the last fifty years led to excess mining of water and lowered the water table to a large extent.

Qanats have played a vital role in mountainous oases for hundreds of years. But unfortunately, negligence and abandonment of qanats in recent decades has caused farmers to migrate to the margins of metropolitan areas which seriously threatens our social and economic policies. Consequently, preservation of qanats which are highly in harmony with nature seems inevitable.

It is evident that familiarity with the qanat know-how is the first step for revitalization, management and utilization of such amazing phenomena. Unfortunately, such invaluable knowledge which has been gained over the past thousands of years has sunk into oblivion. Therefore, documentation of the verbally conveyed experience and skills of the qanat practitioners seems highly appreciative.

Nowadays, qanat practitioners are less motivated to follow their fathers inherited career due to waning interest. Therefore, the youngest qanat practitioners are now at least 50 to 60 years old. If this attitude continues, the involvement of the younger generation in qanat digging activities and maintenance seems rather doubtful and this technology will vanish in a hundred years ahead. Accordingly, compilation of the invaluable experiences of qanat practitioners is of an urgent task.

رشته هاي قنات ها در حاشيه شهر يزد.

Qanats strings in margin of Yazd city.

مهدي خبره دست

Preliminary considerations indicated that the precious verbal knowledge of the qanat practitioners enjoys some very considerable scientific points applicable to the current hydraulic expertise as well social issues worthy of documentation. Needless to say acquaintance with qanat construction technology necessitates the interpretation of the local terms concerning the issue. Thereupon, we decided to document the qanat practitioners` invaluable know-how so that the present and the coming generations can have access to a lasting reliable source.

This book is edited on the occasion of «UNESCO»`s approval concerning the establishment of an «International Center on Qanats and Historic Hydraulic Htructures in Iran» under its auspices.

Due to the shortage of time, I didn`t find the opportunity to translate the whole book into English. Nevertheless, I translated the introduction and a summary in order to be available to the international experts. I hope I would be able to accomplish the full translation in the near future.

I wish that this edition would be useful to students, researchers, experts and all those who are interested in qanat studies.

Outlook

This study deals mainly with the qanat distinguished background across the province of Yazd in Iran. The used methodology can be applicable to other provinces of Iran enjoying of these ancient and sustainable hydraulic structures. Countries benefiting form these traditional hydraulic structures can adopt the same method as well. The concerned methodology is also applicable in other fields of activity such as groundwater reservoirs, wind towers, water mills, ancient mansions, public bathhouses, etc. Nevertheless, this process seems to be the best policy for the documentation of the knowledge handed down by the practitioners.

Conclusion

This edition was the outcome of three years of constant work coupled with accuracy and scrutiny, yielding the following results:

1- Gathering and compiling the technical and management issues from the traditional qanat experts` viewpoint. This know-how was documented for the first time in order to keep this cultural intangible legacy.

2- Finding a meaningful correlation between the traditional experts` viewpoints and the modern sciences so that the traditional know-how can complement the new scientific findings, and the modern science confirms the traditional knowledge on the other hand.

3- The knowledge which was once handed down from father to son verbally has been documented now to benefit the coming generations.

4- Acquaintance with qanat traditional terminology to better maintain and rehabilitate this system.

5- Applying the methodology to the other provinces of the country in order to document the traditional knowledge there.

6- Applying the methodology to the other historic hydraulic structures such as water reservoir, watermill, public bath, aqueduct, dam, etc in order to document the traditional knowledge about their architecture and function.

We hope this cultural effort would meet the expectation of the enthusiastic scholars, students and especially the water sector experts.