 كتاب سيماي طبيعي استان يزد در ارتباط با مسايل كويري نوشته عطاء الله قباديان. شناسنامه كتاب
• عنوان: سيماي طبيعي استان يزد در ارتباط با مسايل كويري
• زير عنوان: بررسي عمومي ژئومورفولوژي، پدولوژي، هيدرولوژي و هيدروژئولوژي
• نويسنده: عطاء الله قباديان
• ناشر: استانداري يزد، يزد، زمستان 1361
• كتاب: قطع رحلي، جلد شوميز، 350 صفحه
پيشگفتار
دو سال و اندي كمك علمي به استان يزد كه از راه اندازي آزمايشگاه هاي تحقيقاتي تا ارزيابي هاي علمي در زمينه هاي مختلف منابع طبيعي را در بر مي گرفت، اين فرصت را نيز سبب شده تا به يكي از غني ترين منابع تحقيقاتي در امر كوير شناسي در فلات مركزي ايران دسترسي حاصل شود.
نظر به اهميت حياتي مسايل كويري و مهار آن براي ميهن پهناور ما ايران، علاقه مندي در شناسايي فعل و انفعالات پيچيده طبيعي حاكم بر يكي از شديد ترين مناطق كويري جهان، آن چنان مصممانه بود كه وجود موانع و مشكلات و تنگنا هاي متعدد، هيچ يك نتوانستند خلل چنداني در ادامه كار ايجاد نمايند.
بالاخره، نتيجه آغازي بود كه پايان تحقيقات نسبتاً وسيع و موفقيت آميزي را به همراه داشت. در اين جا ضمن سپاس فراوان از محبت هاي صميمانه مردم استان يزد، به اين وسيله گزارش علمي حاضر به استان خشك و كويري يزد تقديم مي شود؛ به اميد اينكه انجام اين مجموعه تحقيقاتي خدمت ناچيزي در راه ميهن عزيز محسوب گردد.
عطاء الله قباديان
آذر 1361
مقدمه
گزارش علمي حاضر، نتيجه تحقيقات عمومي منابع طبيعي منطقه اي است كه در قسمت مركزي فلات مركزي ايران واقع شده است. شرايط طبيعي بخصوص حاكم بر دشت هاي كويري حوزه مطالعاتي، شايد در مناطق خشك جهان كم نظير باشد؛ به طوري كه مثلاً ميزان نزولات جوي صحرا هاي كويري آن مي تواند حتي به كمتر از 30 م.م و تبخير ساليانه به بيش از 4000 م.م برسد (متوسط 60 م.م و 3500 م.م). لذا اين مجموعه تحقيقاتي كه در استان يزد انجام گرفت مي تواند همچنين، مدلي براي ساير نقاط فلات مركزي ايران بوده و به عنوان تحقيقاتي بنيادي مورد استفاده قرار گيرد.
با توجه به اين كه در استان يزد، كمترين اطلاعات علمي اي در زمينه منابع طبيعي در دست نبود، عملاً مي بايستي كار ها براي به دست آوردن يك شناخت كلي و در عين حال دقيق و مطمين در سطح گسترده آغاز گردد. بر همين اساس، صرف نظر از وسعت كار و محدوديت امكانات، انجام برنامه مطالعاتي همه جانبه و وسيع در سطح استان به مرحله عمل درآمد.
ابتدا شرايط طبيعي استان يزد از نظر موقعيت ژئومورفولوژي و شرايط آب و هوايي و ساير عوامل طبيعي مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت و بالاخره نتايج آن در مقايسه و ارتباط با فلات ايران و نهايتاً فلات مركزي ايران قرار داده شد (قسمت اول). پدولوژي استان يزد به عنوان قشر نرم سطحي، مورد بررسي همه جانبه واقع شد. اين بررسي ها پيدايش و تكامل تشكيلات شبه خاكي، فرسايش و تخريب، حفاظت و بهره برداري از خاك، شوره زار ها، كنترل و اصلاح آن ها و بالاخره مسايل كوير و كوير زدايي در ارتباط با منابع گياهي را در بر مي گيرند (قسمت دوم).
در مطالعات هيدرولوژي و هيدروژئولوژي استان يزد از موقعيت سفره هاي آب زير زميني در ارتباط با تغذيه و تخليه و شوري تا برآورد بيلان آبي كل استان مورد بررسي و ارزيابي قرار گرفت. حفاظت از منابع آب در امر بهره برداري و سيستم هاي آب يابي و آب رساني استان، مبحث ديگري را تشكيل مي دهند. ميزان آب مورد نياز گياهان كويري و گياهان زراعي استان با اجراي طرح ها و كنترل هاي پريودي مورد ارزيابي عمومي واقع شدند و بالاخره مبحث آخر اين قسمت به ارزيابي كيفيت آب استان از نظر مصارف كشاورزي، شهري و صنايع مربوط مي گردد (قسمت سوم).
در پايان، نقشه هاي عمومي منابع طبيعي استان يزد به عنوان نموداري كلي از موقعيت مورفولوژي، منابع خاك، منابع آب و منابع گياهي، تهيه و تنظيم و ضميمه شده اند؛ همين طور عكس هايي از مناظر طبيعي استان ضميمه مي باشند. بالاخره به ضميمه گزارش علمي، تعدادي جدول مربوط به آمار و ارقام تجزيه هاي شيميايي و فيزيكي خاك و آب، آمار آب و هوايي و آمار و ارقام طرح هاي مطالعاتي و كنترل هاي پريودي البته در صورت امكان چاپ، آورده خواهند شد.
بدون شك مجموعه تحقيقاتي حاضر نه تنها قادر است به عنوان پايه و اساس كار در كليه طرح هاي توليدي و عمراني استان يزد كمك و عمل نمايد، بلكه مي تواند در پيشبرد فعاليت هاي آموزشي و پژوهشي محققين و دانش پژوهان منابع طبيعي كشور به ويژه در امر كوير شناسي و مقابله با آن مفيد و موثر واقع گردند.
به خاطر نواقص و كمبود هايي كه در اين گزارش تحقيقي ملاحظه خواهد شد، با توجه به محدوديت هايي كه به آن ها اشاره گرديد طلب پوزش مي شود. در اينجا از همه كساني كه در برنامه تحقيقاتي با همكاري مداوم و خستگي ناپذير خود با من همراه بوده اند، صميمانه سپاسگزارم. به خصوص از همراهي تا حد از خود گذشتگي آقايان «مهندس سيد علي اكبر ميروكيلي» و «مهندس محمد گلشن» -كارشناس هاي مركز تحقيقات- قلباً تشكر مي شود. از همكاران علمي ديگري كه در موارد ضروري از كمك و همكاري با من دريغ ننموده اند، آقايان «مهندس جمال پور امر اللهي» -كارشناس سر جنگل داري كل استان-، «مهندس سيد محمود اسحاقيه» -كارشناس سازمان آب استان- ، «مهندس سيد مهدي اخوان طباطبايي» -كارشناس سازمان آب استان- و «مهندس امر الله پور امر اللهي» -كارشناس جنگل داري بافق- سپاسگزاري مي شود.
در خاتمه، انتقاد ها و راهنمايي هاي علمي دانشمندان و پژوهشگران اهل فن موجب تشويق و مزيد بر امتنان خواهد بود. | 
عطاء الله قباديان
