 |  |
 |
| غول آباد / نگارخانه / عكس / سردر مسجد جامع يزد در سال 1313 |
 برگه نخست |  عكس (6) |  نقاشي (2) |  فيلم (3) |  موزه (3) |
سردر مسجد جامع يزد در سال 1313 | |||||||||||||
    | |||||||||||||
 | |||||||||||||
پيش گفتاراين دو عكس ارزشمند به همراه شماري ديگر از عكس ها در سال 1313 ه.ش و به دست «رابرت بايرون» (1) -نويسنده و گردشگر انگليسي- گرفته شده است. ابري بودن هوا و نبودن سايه هاي تند در بنا و خشك بودن تك درخت مي گويد كه اين عكس در زمستان گرفته شده است. همين درخت در عكس يك سال بعد «آرتور آپهام پوپ» (2) -ايران شناس و هنر شناس نامي آمريكايي- سرسبز است. اين عكس ها كه بر روي نگاتيو هاي سياه سفيد و بزرگي گرفته شده اند داراي كيفيت بالايي هستند. كيفيت اين عكس ها به اندازه اي است كه تك تك خشت ها و كاشي ها را مي توان ديد و شمرد و نقوش كاشي ها را ديد و خواند. از اين عكس ها و از سنجش آنها با عكس هاي كنوني مي توان به ريخت پيشين و چگونگي مرمت بنا پي برد. نگاتيو اين دو عكس با كد هاي «A38/711» و «A38/712» در «كتابخانه هنر هاي زيباي دانشگاه هاروارد» نگهداري مي شوند. براي ديدن عكس ها در اندازه بزرگتر به اينجا و اينجا برويد. سردر مسجد جامع كبير يزد«مسجد جمعه يزد» يكي از بنا هاي گرانمايه ايران و يادگاري از دوران باستان است؛ و سردر آن بخشي بسيار باشكوه از آن بنا مي باشد. قرن ها پيش بلند ترين مناره هاي جهان را داشته؛ مناره هايي كه دانش ساختش تنها در نزد بنايان همين ديار بوده است. هندسه و تناسب هاي آن به گونه اي هست كه هنگام گذشتن از آن براي رسيدن به مسجد، دل و ديده به سوي ايزد روي مي گرداند. «استاد محمد كريم پيرنيا» -نابغه معماري قرن- در باره اين سردر و مناره ها گفته: "تكيه بلند و سردر آسماني اش با اينكه اندامي بس كشيده دارد بر شانه اي نازك ايستاده و فشار عمودي مناره ها كه آفريده ذوق هنرمندان ايراني است، جرز هاي باربر آن را نغز و نازك كرده است." تاريخچهتاريخچه ساخت اين مسجد، برشمردن سازندگان و دگرگوني ها و مرمت هاي آن، خود، كتابي است. چكيده اي از آن را مي توانيد در مقاله مسجد جامع يزد يا مقاله جامع يزد بخوانيد. اما درباره اين سردر و مناره ها، گفته شده كه پس آنكه «سيد ركن الدين» و فرزندش «سيد شمس الدين» بناي گنبدخانه و ايوان مسجد را به پايان بردند، «شاه يحيي» -واپسين شاه دودمان «آل مظفر»- به سال 754 ه.ش افزون بر ديگر تزيينات و ساخت و ساز ها، درگاه بلندي بر در شرقي مسجد ساخت. سپس در سال 785 ه.ش «شاه نظام كرماني» -وزير يزد در پادشاهي «شاهرخ ميرزا»- «كاروانسراي ريسمان فروشان» كه روبروي سردر بود را خريد و آن را به مسجد افزود و در آن جلو خان حوضي ساخت و «آب تفت» را در آن روان كرد. پس از گذشت كمتر از دو سده در سال هاي شايد 940 ه.ش «آقا جمال الدين محمد» نامور به «مهتر جمال» -وزير يزد در شاهنشاهي «شاه طهماسب صفوي»- بر درگاه سردر، دو مناره بلند و بي مانند ساخت. البته «ماكسيم سيرو» -معمار نامي فرانسوي- در اين باره ديدگاه ديگري دارد. او در رساله خود گفته كه اين مناره ها در سال 801 ه.ش و در دوره فرمانروايي «امير چخماق» ساخته شده است. پس اين مناره ها دستكم 450 سال و با شماري ديگر تا 590 سال پيشينه دارند. بلنداي اين سردر را از 48 تا 52 متر گفته اند كه نيمي از آن براي درگاه و نيم ديگر براي مناره ها است. هر چند امروزه با كمك آهن و بتن بلندي برج ها را به چند صد متر رسانده اند اما هرگز بدان دانش و بينش نرسيده اند. | |||||||||||||
 تلاشي خام براي رنگي كردن عكس هاي قديمي و سياه سفيد سردر مسجد جمعه يزد. رابرت بايرون  اين يك تصوير ويرايش شده است. | |||||||||||||
مرمتمرمت و نوسازي، نياز هر بنايي است؛ به ويژه براي چنين بنا هاي تاريخي اي. اين مسجد هزار ساله، هزار سال است كه دارد ساخته و يا نوسازي مي شود. هر شاه و وزير و فرمانروايي كه سر كار آمده و يا مردم دوران هاي گوناگون يا چيزي بر آن افزوده يا آن را نوسازي كرده اند. يك باري كه در تاريخ از مرمت مناره ها سخني گفته شده به زمان «ناصر الدين شاه قاجار» مي گردد. اما برجسته ترين مرمت و نوسازي سراسري مسجد به سال 1324 و «حجت الاسلام سيد علي محمد وزيري» باز مي گردد. ايشان با پايه گذاري «هيئت حاميان مسجد» و با كمك گيري از مردم، نيكو كاران و استادان معماري توانست اين نگين فيروزه را تراش و صيقلي دوباره دهد. ريخت پيش از اين نوسازي ها در اين دو عكس نمايان است. «دكتر سيد ضياء قريشي» -دبير هيئت حاميان مسجد- درباره مرمت بخش سردر گفته: "بدنه مناره ها كه كاشي ها آنها فرو ريخته بود و همچنين درگاه، دوباره كاشي كاري شده است. كاشي كاري هاي سردر كار «استاد حسين علي محمودي» -معمار مهريزي- است. همچنين سكو هاي طرفين سردر مرمرين گشت و جلو خان و حوض براي حفظ استحكام بيشتر بناي سردر بالا تر آورده شد. قفسه هاي فلزي براي ماذنه سر مناره ها ساخته و نصب شد. پايه هاي مناره ها هم كه از ابتدا با تير هاي قطوري از چوب كاج، كلاف بندي و ساختمان گرديده بود و در طول زمان بعضي از تير ها بر اثر فشار و سنگيني بار تركيده بود، زير بندي شد." همان گونه كه در عكس ها نمايان است درباره اينكه چرا تنها فضا هاي دروني سردر كاشي داشته و جلوي آن برهنه از هر پوششي است ايشان گفته: "قسمت داخلي سردر از قديم كاشي شده بود و در اثر مرور زمان و باد و باران اكثر تزييناتش ريخته و بيش از ثلثي از آن باقي نمانده بود و بقيه هم در حال ريختن بود؛ لذا مورد تعمير و مرمت واقع شد. قسمت عمده سردر كه عبارت است از بدنه جلوي ستون هاي سردر كه پايه هاي مناره ها حساب مي شود در اصل كاشي نشده بوده؛ در حالي كه وضع ساختمان حكايت مي كرد كه به منظور كاشي كردن ساخته شده است و حتي به مقدار خيلي جزيي و تعداد كمي سرطاقچه مانند كوچك از كاشي نصب شده بود كه نشانه اي از شروع اين كار داشت ولي متاسفانه از بدو شروع، كار به تعطيلي كشيده شده بوده و ضرورت داشت در اين باره اقدام شود." ايشان همچنين درباره شيوه كاشي كاري هاي تازه گفته: "در اين مسجد نقشه براي كار هاي جديد عموماً از روي كار هاي موجود انتخاب شده و براي تزيينات از بين رفته در كار هاي جديد مورد استفاده قرار گرفته است. تعمير همه آن ها به طور كلي زير نظر متخصصين و با استفاده از كاشي هاي موجود و با تهيه كاشي مرغوب كه برابري با كاشي هاي سابق داشته باشد، اقدام شد؛ به نحوي كه تفاوتي از لحاظ رنگ و نقشه با وضع سابق ندارد. كار هاي ضروري جديد يعني نقش كاشي كاري بدنه و پيشاني ستون هاي پايه مناره ها با استفاده از طرح ها و نمونه هاي موجود در خود مسجد انجام گرفته است و هيچ گونه نو آوري و سبك جديدي به كار نرفته است." (3) رابرت بايرونچكيده اي از زندگي نامه رابرت بايرون -عكاس اين عكس ها- به زودي در نگارخانه و در زير نگاره هاي ديگري از وي چاپ خواهد شد. پاورقي:(1) Robert Byron (2) Arthur Upham Pope (3) سرچشمه همه گفته هاي دكتر سيد ضياء قريشي مقاله «تاريخچه ايجاد مسجد جامع» چاپ شده در كتاب «سيماي فضيلت، نامواره حجت الاسلام حاج سيد علي محمد وزيري» مي باشد. | |||||||||||||
امتياز شما به اين مقاله چيست؟ | |||||||||||||
ديدگاه شما درباره اين مقاله چيست؟ | |||||||||||||
ديدگاه هاي خوانندگان درباره اين مقاله
| |||||||||||||
ويژگي هاي اين مقاله
|
