منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران

1- مقدمه ۩

هوبره پرنده اي از تيره هوبره و راسته درناسانان و حمايت شده كه جمعيت آن كاهش زيادي پيدا كرده است.

دخالت هاي نا آگاهانه انسان در نظام طبيعت موجب گرديده تا مظاهر زيباي طبيعت منجمله گياهان، جانوران و اكوسيستم هاي بي نظير در معرض دگرگوني و حتي خطر نابودي قرار گيرند.

در گذشته اي نه چندان دور، انقراض گونه هايي چند از جانوران و گياهان، موجبات آزردگي خاطر تمامي دوست داران طبيعت را فراهم آورده كه در صورت عدم توجه كافي، اين روند در شرايط فعلي نيز ادامه پيدا خواهد كرد.

حفاظت و نگهداري مناطقي كه داراي ذخاير ژنتيكي ارزشمندي از گياهان و جانوران مختلف مي باشند گامي كوچك در راستاي وظيفه خطير انسان جهت بقاي گونه هاي جانوري و گياهي بوده كه به عنوان نمونه اي بارز از اين مناطق مي توان منطقه حفاظت شده كالمند بهادران در استان يزد را نام برد.

بر ماست كه به عنوان عضوي كوچك از كره خاكي در مسير احيا و نگهداري اكوسيستم هاي طبيعي اطرافمان گام برداشته و با تلاش در جهت اشاعه فرهنگ زيست محيطي، طبيعت را به تعادل و توازن خود نزديك گردانيم.

نمايي از منطقه حفاظت شده كالمند بهادران.

2- تاريخچه ۩

منطقه كالمند - بهادران در سال 1355 به دليل تخم گذاري پرنده با ارزش و كمياب هوبره و همچنين برخورداري از وضعيت اكولوژيكي مناسب جهت ادامه حيات گونه هاي ارزشمند جانوري و گياهي مختلف از جمله آهو و زاغ بور به عنوان منطقه شكار ممنوع و از تاريخ اول خرداد ماه سال 1370 با تصويب شوراي عالي محيط زيست، رسماً در زمره مناطق چهار گانه تحت مديريت سازمان حفاظت محيط زيست قرار گرفته و به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گرديد.

3- موقعيت جغرافيايي، سيماي طبيعي و اقليم ۩

اين منطقه در حد فاصل 54 درجه و 20 دقيقه تا 55 درجه و 15 دقيقه طول جفرافيايي و 31 درجه و 5 دقيقه تا 31 درجه و 35 دقيقه عرض جفرافيايي واقع شده است.

كالمند در 20 كيلومتري شهرستان مهريز و 50 كيلومتري مركز استان و بهادران در 85 كيلومتري يزد قرار گرفته است.

وسعت اين منطقه حدود 250000 هكتار برآورد شده كه بيش از نيمي از مساحت آن را نقاط دشتي و مابقي را ارتفاعات صعب العبور، كوهپايه ها و تپه ماهور ها تشكيل داده است. بلندترين نقطه اين منطقه در كوه مذوار با ارتفاع 3290 متر و پست ترين نقطه آن در كفه مهدي آباد با ارتفاع 1400 متر از سطح دريا قرار دارد.

ميزان بارندگي در نقاط مختلف اين منطقه متفاوت بوده و از حداقل 50 تا حداكثر 150 ميلي متر در سال متغير مي باشد.

يك نمونه تلمبه بادي در منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران.

4- منابع آب ۩

منابع آبي موجود در منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران به دليل وسعت زياد و كويري بودن آن جوابگوي نياز حيات وحش منطقه نبوده است. سنگآب هاي موجود در منطقه كه در اثر انحلال آهكي به طور طبيعي تشكيل شده اند، از نظر ذخيره و ظرفيت نگهداري آب متفاوت و ميزان آب آنها تحت تاثير نزولات جوي بوده و در سال هاي اخير كمبود بارشهاي جوي موجب گرديده تا ذخيره آبي چشمه ها و سنگآب هاي منطقه بسيار كم شود.

در اين راستا، اداره كل حفاظت محيط زيست استان يزد با حفر چند حلقه چاه، نصب چند عدد تلمبه بادي، تعمير و مرمت سنگآب ها و ايجاد مخازن آب متعدد زيرزميني، اين امكان را فراهم آورده كه حتي در ماه هاي گرم سال نيز گياهان و جانوران وحشي منطقه با مشكل كم آبي مواجه نباشند.

نمونه اي از پوشش گياهي منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران.

5- فلور گياهي ۩

كنترل مستمر منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران، اعلام يك پنجم منطقه به عنوان محدوده امن و اجراي قانون تعليف احشام موجب گرديده تا جوامع گياهي منطقه، مركب از انواع فرم هاي رويشي اعم از يكساله علفي، چندساله علفي، بوته ها، درختان و درختچه ها كه در گذشته سير قهقرايي را طي مي كرده اكنون از وفور نسبي برخوردار باشند. طبق مطالعات انجام شده در تابستان 1379، تعداد 115 گونه گياهي در منطقه شناسايي شد كه به عنوان نمونه مي توان به گونه هاي زير اشاره نمود: گون، اسفناج وحشي، تره تيزك، كاكوتي، فرفيون، گل گندم، شقايق كوهي، انغوزه، زنبق صحرايي، مليكا، خارشتر، كلاه مير حسن، كاروانكش، افدرا، اسكنبيل، تاغ، قيچ، پرند، گز، گل كتاني، بابونه اي، شب بوي صحرايي، تلخك، اسفند ، علف شور، كلپوره، شيرينك، بادام كوهي، انجير وحشي، كسور و بنه.

6- فون جانوري ۩

منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران با توجه به وجود ارتفاعات، تپه ماهور ها و دشت ها، زيستگاه و مامن مناسبي جهت زندگي انواع گونه هاي جانوري مي باشد. در ارتفاعات منطقه، گله هاي متعدد كل و بز و قوج و ميش مشاهده شده و در قسمتهاي دشتي تعداد زيادي آهو كه حدود 2000 راس تخمين زده مي شود نظر هر بيننده اي را به سوي خود جلب مي كند.

در قسمت هاي شمال و شمال شرقي منطقه كه از اقليم خشك تري برخوردارند تعدادي جبير زيست مي نمايند؛ همچنين جانوراني از قبيل يوزپلنگ، كاراكال، پلنگ، كفتار، روباه، گرگ، شغال و پرندگان ارزشمندي همچون زاغ بور، هوبره، كبك، تيهو، باقرقره و خزندگاني مانند بزمچه و مار در منطقه موجود مي باشند.

بايسته است قدرداني و تشكر از محيط بانان نمونه منطقه به ويژه آقاي ابراهيمي كه شبانه روز از اين حيات وحش پاسداري مي كنند.

گورخر ايراني در پروژه پرورشي منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران.

7- مركز تكثير و پرورش گورخر ۩

كمتر از نيم قرن پيش حدود دو سوم خاك كشور ايران زيستگاه گورخر ايران بود كه بر اثر شكار بي رويه و تعارضات انساني، وجود اين گونه فقط منحصر به دو منطقه توران و بهرام گور شد. درسال 1376 اداره كل حفاظت محيط زيست استان يزد طرح اسارت، انتقال و رهاسازي گورخر ايران را در منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران راه اندازي كرد كه خوشبختانه اين طرح با موفقيت روبرو و در حال حاضر 8 راس گورخر در اين منطقه زيست و با توجه به روند تكثير پيش بيني مي شود كه در آينده نزديك در مناطق مختلف استان رهاسازي گردند.

آهويي در منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران.

8- قابليت هاي منطقه ۩

نقاط ديدني، چشم انداز ها و مناظر طبيعي اين منطقه، وجود حيوانات با ارزش و حمايت شده اي چون آهو، جبير و پرندگان نادر و كميابي مانند زاغ بور و هوبره، با ارزش بين المللي اشان بر اهميت اين اكوسيستم كويري افزوده است. گياهان و جانوران موجود در منطقه حفاظت شده كالمند - بهادران كه به نحو مطلوبي خود را با شرايط سخت كويري تطابق داده اند مي توانند به عنوان نمونه، مورد مطالعه وتحقيق مراكز آموزشي و تحقيقاتي قرار گيرند. در پايان ذكر اين نكته ضروري است كه عليرغم وجود تعداد زيادي از آبادي ها و چاه هاي كشاورزي در منطقه اين مسيله در روند حفاظت تاثير منفي چنداني نداشته كه اين امر را بايستي مرهون همراهي و همدلي مردم و فرهنگ غني و شناخت عميق آنها نسبت به حفاظت از گونه هاي وحش دانست.