1- چكيده
يكي از موانع عمده دستيابي به اهداف توسعه پايدار در برخي كشور هاي جهان از جمله «ايران»، محدوديت منابع آب است. در مقابل، پروژه هاي افزايش بارش به عنوان يكي از راهكار هاي نوين تامين منابع آب مطرح مي باشد. زمينه لازم براي اجراي پروژه هاي افزايش باران، انجام يك سري بررسي هاي علمي و تحقيقاتي است تا شرايط و توان هاي بالقوه و بالفعل مناطق مختلف جهت اجراي موفقيت آميز اين پروژه ها، شناخته شود.
اگرچه قسمت عمده اين مطالعات را اقليم شناسي ابر و باران تشكيل مي دهند، ولي از آنجايي كه جريان هاي جوي و باد ها در تراز هاي مختلف جو در هر تيپ هواي غالب، از ويژگي هاي خاصي برخوردارند و در شرايط سينوپتيكي و ترموديناميكي مختلف، جريان هاي جوي ويژه اي با سرعت ها و جهت هاي مختلفي مي وزد، همچنين غلبه يا ضعف برخي از شرايط باد و جريان هاي هوا خود مي تواند به عنوان شاخصي از شرايط ويژه هوا مانند پايداري ها و ناپايداري ها محسوب شوند، بنابراين مطالعه گروه پارامتر هاي جوي در هر منطقه مي تواند آگاهي طراحان را جهت اجراي اين پروژه ها افزايش دهد.
در اين تحقيق در «منطقه شيركوه يزد» و با استفاده از داده هاي باد و رطوبت ايستگاه هاي جو بالاي «بندر عباس»، «كرمان» و «شيراز» و داده هاي باد سطح زمين ايستگاه هاي سينوپتيك بندرعباس، كرمان، «بافت»، «يزد» و شيراز انجام پذيرفته است.
نتايج تحقيق نشان مي دهد كه در ماه هاي سرد و بارشي سال، در اين منطقه، بيشترين رخداد باد ها و جهت و سرعت جريان هاي هوا در سطوح استاندارد جو، غربي و جنوب غربي است. در روز هاي بارشي، جهت باد هاي غالب سطح زمين بين 170 و 360 درجه است. در تراز 700 هكتو پاسكال، بيش از 80% باد ها، غربي، و در تراز هاي مياني و فوقاني جو اين ايستگاه ها، جهت باد هاي غالب به طور عمده بين 180 تا 330 درجه است.
با توجه به جنوب و جنوب غربي و حتي جنوب شرقي اي بودن اين باد ها در بندر عباس در روز هاي بارشي و اينكه اين جريان هاي جوي از آب هاي جنوب كشور عبور مي كنند، پس از كسب گرما و رطوبت و برخورد به شيب هاي جنوبي ارتفاعات منطقه مورد مطالعه، مي توانند در افزايش بارش و ناپايداري ها، نقش موثري داشته باشند. بنابراين براي پيش بيني روز هاي بارشي در راستاي مقابله با مشكل كم آبي و اجراي پروژه هاي افزايش بارش در اين منطقه، لازم است كه از امتيازات مذكور به خوبي استفاده شود.
واژگان كليدي: شير كوه، باد، بارش، جريان هوا، تراز هاي مختلف جو، يزد.
2- مقدمه
3- روش و مواد
4- بحث
4-1- تحليل باد ها در سطح زمين
4-2- تحليل باد ها در تراز هاي فوقاني جو
4-3- وضعيت باد ها در روز هاي بارشي نمونه
4-4- وضعيت جريان هاي جوي، باد و رطوبت در دوره بارشي نمونه 22 - 18 دسامبر 1992
5- نتيجه گيري
با توجه به بررسي هاي در اين نوشتار در ارتباط با جهت و سرعت باد در سطح زمين و تراز هاي فوقاني جو و بر اساس مطالعه گلباد هاي ترسيم شده، مشخص مي گردد كه در ماه هاي سرد و بارشي، يعني از آذر تا فروردين، باد هاي غالب به طور عمده از غرب مي وزند و در همين ماه ها از سرعت بيشتري نيز برخوردارند. در ايستگاه بندر عباس باد هاي سطح زمين، بيشتر، از جنوب، جنوب غربي و حتي از جنوب شرق مي وزند و چون سيستم هاي جوي در درون اين باد ها حركت مي كنند، اين باد ها به خوبي مي توانند از رطوبت و گرماي آب هاي جنوب كشور تغذيه شوند و در ايجاد ناپايداري ها و تشكيل ابر و بارش در منطقه مورد مطالعه، موثر واقع شوند. در تراز 500 هكتو پاسكال ايستگاه هاي بندر عباس، كرمان و شيراز، بيش از 95% باد ها و در تراز 700 هكتو پاسكال اين ايستگاه ها بيش از 80% باد ها از غرب مي وزند. از سطح زمين تا تراز 300 هكتو پاسكال ايستگاه هاي كرمان و شيراز در دوره ها و روز هاي مختلف بارشي، جهت باد هاي غالب عمدتاً بين 170 تا 340 درجه در نوسان است و سرعت آنها در تراز 500 هكتو پاسكال به 98 نات و در تراز 700 هكتو پاسكال به 54 نات مي رسد.
بررسي ها نشان مي دهند كه از اين نظر در روز هاي بارشي در تراز هاي مختلف جو، نوعي چينش باد به وجود مي آيد كه مي تواند نوعي شرايط ناپايداري را در لايه هاي جو ايجاد نمايد. اين جريان ها، تامين كننده رطوبت و انرژي لازم براي ورود به منطقه مورد مطالعه از عرض هاي پايين تر هستند. اين باد هاي جنوبي و جنوب غربي به طور مايل از دامنه هاي جنوبي ارتفاعات بلند منطقه مورد مطالعه حركت كرده و در نتيجه حركت صعودي هوا را تشديد نموده و مي توانند بر شدت بارش ها بيفزايند.
جريان هاي جوي اي كه بتوانند از آب هاي جنوب كشور عبور كنند و از رطوبت و گرماي اين آب ها تغذيه شوند، مي توانند رطوبت و انرژي لازم را براي تشكيل ابر هاي بارور شونده و ايجاد بارش در اين منطقه فراهم نمايند. براي اينكه تمام مواد باروري ابر ها بتوانند بر روي منطقه مورد مطالعه حمل شوند، بايد اين موضوع مد نظر طراحان پروژه هاي افزايش بارش قرار بگيرد. بنابراين تمام اين شرايط را مي توان به عنوان امتيازي مثبت جهت پيش بيني روز هاي بارشي در راستاي مقابله با مشكل كم آبي و اجراي پروژه هاي افزايش بارش در اين منطقه از كشور تلقي نمود. البته مشاهدات مستقيم راداري در موقع اجراي آزمايش اين پروژه ها، مي تواند با نشان دادن جزييات دقيق تري، نتايج اين تحقيق را كامل نمايد. | 
كمال اميدوار
