1- چكيده
در اين پژوهش به سنجش درجه آسايش و امنيت در نواحي شهر يزد و تحليل اكولوژيكي آن پرداخته شده است. محدوده جغرافيايي پژوهش، شهر يزد است و جامعه آماري آن، مجرمان و دربنداني هستند كه به علت بروز ناهنجاري ها، آسيب هاي اجتماعي و جرم و جنايت در سال 1386 در زندان يزد بوده اند. جمعيت نمونه اين پژوهش متشكل از 127 نفر از اين مجرمان است. شاخص هاي مورد بررسي، انواع جرايم ارتكابي اند. گردآوري اطلاعات پرسش نامه و بررسي آن از طريق «نرم افزار SPSS» صورت گرفته است.
نتايج بررسي نشان مي دهد كه 66.4% از مجرمان اهل يزد هستند و 33.6% آن ها را ساكنان غير يزدي اين شهر تشكيل مي دهند. بيشتر جرايم در سنين 34 - 25 سالگي و سپس 44 - 35 سالگي صورت گرفته است كه عمدتاً سنين كار و فعاليت اقتصادي به شمار مي آيند. اغلب جرايم را شاغلان آزاد و سپس بيكاران مرتكب شده اند و كمترين ميزان جرايم را قشر كشاورزان. اغلب مجرمان از گروه هاي پايين درآمدي و اقشار فقير بوده اند. مهم ترين عامل موثر در بزهكاري و ارتكاب جرم، بيكاري (39.9%) و سپس معاشرت با افراد ناباب (34.6%) بوده است. در ميان انواع جرايم، قاچاق (38%)، سرقت (20%) و رابطه نامشروع (15%) از مهم ترين و رايج ترين جرم ها بوده است.
با توجه به بررسي ها، «محله مهدي آباد» با 13.4%، ناامن ترين و جرم خيز ترين محله و بيشترين جرم آن ها قاچاق بوده است كه در بين زندانيان آن زنان نيز مشاهده مي شوند. البته اكثر اين افراد غير يزدي هستند. محله هاي «اكرم آباد»، «چهار منار»، «كوچه بيوك»، «خرمشاه»، «يعقوبي» و «ملا باشي» با كمتر از 0.8% جرم در زمره امن ترين محله ها يا محله هايي با درجه پايين جرم و ناهنجاري اجتماعي قرار مي گيرند. نتايج بررسي فرضيه ها نشان از آن دارد كه شهر يزد را مي توان در سه سطح امنيتي و آسايشي، يعني مناسب، نيمه مناسب و داراي درجه پايين امنيت تقسيم بندي كرد.
واژگان كليدي: آسايش، امنيت، جرم، مجرم، ناهنجاري اجتماعي، شهر يزد.
2- مقدمه
يكي از ويژگي هاي قرن بيستم، افزايش جمعيت شهر ها، تمركز منابع، سرمايه، امكانات و خدمات شهري در شهر هاي بزرگ است (آسايش؛ 1380؛ 94). با گسترش فيزيكي و اجتماعي شهر ها و تبديل شدن آن ها به مراكز ناهمگن جمعيتي و اجتماعي و فرهنگي، افزايش ميزان ناهنجاري هاي شهري به ويژه در نواحي مركزي، و همچنين افزايش ناهمگني جمعيتي و اجتماعي و فقر اقتصادي، زمينه بروز آسيب هاي شهري و رشد بي رويه و لجام گسيخته ناهنجاري ها را در شهر ها فراهم آورده است (نصيري؛ 1382؛ 91).
شهر يزد به علت دارا بودن جاذبه هاي شغلي، رفاهي، تمركز اداري و نظاير اين ها، پرجمعيت ترين شهر اين استان محسوب مي شود. اين شهر با گسترش شتابان شهر نشيني در قرن اخير، با مهاجرت هاي شديدي مواجه بوده است؛ به طوري كه امروزه عواملي همچون تنوع فرهنگي، احساس بي هويتي مهاجران در محيط جديد و عدم تعلق خاطر و وابستگي به ارزش ها، باعث بروز ناهنجاري هاي اجتماعي و گسيختگي فرهنگي و تبلور آسيب هاي اجتماعي در شهر يزد شده است.
در پي اين امر، درصد تمايل به ارتكاب جرم و انحراف اجتماعي و سرپيچي از هنجار ها افزايش گسترده اي يافته و به ايجاد مسايل و مشكلات شهر نشيني همچون اعتياد، هتك حريم اشخاص، سرقت، ناامني، سلب آسايش از شهروندان، از ميان رفتن حس همسايگي و كاهش روابط اجتماعي، عدم صيانت از بيت المال و اموال عمومي، گرايش به مصرف مشروبات الكلي، بزهكاري جوانان، افزايش جنايات و قتل و نظاير اين ها دامن زده است. به نظر مي رسد كه شكل گيري اين آسيب هاي اجتماعي در شهر يزد متناسب با معيار هاي اقتصادي اجتماعي ساكنان نواحي شهري بوده است؛ به طوري كه نوع جرايم با توجه به ساختار اكولوژي شهري و پايگاه اجتماعي و اقتصادي شهروندان، متفاوت است.
بر همين اساس، مقاله حاضر تلاش مي كند كه نوع آسيب هاي اجتماعي و چگونگي توزيع جغرافيايي آن ها را در نواحي مختلف شهر يزد شناسايي كند؛ و سپس عوامل اجتماعي و اكولوژيكي موثر بر آن ها را مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار دهد و در نهايت راهكار ها و راهبرد ها يا استراتژي هايي را با هدف كاهش تاثيرات منفي آن ها بر ساختار اكولوژيكي و اجتماعي و اقتصادي شهر يزد ارايه كند.
3- مباني نظري
4- روش تحقيق
5- بحث و يافته ها
6- نتيجه گيري
با توجه به جدول 2 و شكل هاي 2 و 3 و 4 ملاحظه مي شود كه ميان نواحي شهري يزد به لحاظ دارا بودن ميزاني از آسايش و امنيت و عكس آن يعني وجود ناهنجاري ها و جرم ها، تفاوت وجود دارد؛ به طوري كه مي توان نواحي شهري يزد را به لحاظ دو مقوله ياد شده به سه ناحيه امن، نيمه امن و ناامن تقسيم كرد. همچنين با توجه به آمار ها مي توان بيان كرد كه مردان بيشتر از زنان مرتكب جرم شده اند. در ارتكاب به جرم نيز عواملي چون معاشرت با دوستان ناباب و بيكاري، تاثير بيشتري در مقايسه با ديگر عوامل داشته اند. در زمينه ارتباط بين ميزان تحصيلات و ارتكاب به جرم، مي توان بيان كرد كه هر چه ميزان تحصيلات افراد بالا تر رود، ميزان ارتكاب به جرم در آن ها كمتر مي شود.
در بين كل نواحي مورد بررسي، بيشترين جرايم در محله هاي «مهدي آباد»، «آزاد شهر» و «صفاييه» رخ داده است. البته «محله مهدي آباد» بيشترين مجرمان زن را در خود داشته است كه غالباً هم مهاجر بوده اند. اكثر اين مجرمان اصالتاً يزدي نيستند بلكه يا در دوران كودكي به آن جا آمده اند يا كمتر از يك سال است كه در آن جا سكونت دارند. از ميان كل جرايم صورت گرفته، بيشترين ميزان جرايم به قاچاق، سرقت و روابط نامشروع مربوط مي شود و كمترين جرايم براي اختلاف ملكي، شرب خمر و تخلفات شهر داري است.
با توجه به جرايم انجام شده، مي توان بيان كرد كه با ارايه راهكار هاي مناسب مانند دادن آموزش هاي صحيح، ايجاد برنامه هاي تلويزيوني در زمينه آسيب هاي اجتماعي و نشان دادن پيامد هاي منفي و گاه جبران ناپذير جرم و جنايت به ويژه پيامد هاي شوم آن در زنان، ايجاد اشتغال، دادن وام هاي اشتغالي و كاهش بيكاري، حفاظت بيشتر نيرو هاي انتظامي در برقراري امنيت به ويژه در محله هاي جرم خيز و نظاير اين ها، مي توان آسيب هاي اجتماعي را در نواحي مختلف شهري يزد به حداقل رساند. | 
كرامت الله زياري
