مجله يزدا شماره 29 تا 35 مورخ دي 1393.

شناسنامه اين شماره

• مجله: يزدا، دي 1393، ش 35 - 29 (جلد 13)
• صاحب امتياز: جامعه يزدي ها
• مدير مسيول: عباس علي فياض
• شوراي سردبيري: عباس علي فياض، حسين مسرت و نگار دخت كربلاييان
• ويراستار: فاطمه محسن زاده
• طراحي: يلدا دهشيري و سيد رضا موسوي
• نشاني يزد: خ مطهري، پارك علم و فن آوري، ك.پ 97998-89176، تلفكس 37243741-035
• نشاني تهران: انتهاي اشرفي، انتهاي نفت، برج سهند، واحد 72، ك.پ 83673-14698
• رايانامه: dr.fayaz98 [@t] gmail [d0t] com
• ترتيب انتشار: مجله، ماهنامه، سراسري
• اندازه: 156 صفحه، 7000 نسخه
• قيمت: 7500 تومان

درباره مجله يزدا

«يزدا» نشريه رسمي «جامعه يزدي ها» است كه اولين شماره اش در خرداد 1383 منتشر شد. اين مجله همواره در شناساندن و پاس داشتن تاريخ، فرهنگ و ميراث فرهنگي يزد و همچنين در معرفي يزدي ها كوشيده است. «يزدا» تقريباً نشريه اي تخصصي درباره يزد است.

«يزدا» واژه اي پارسي و شامل دو پاره است: «يزد» به معني خدا كه با ايزد و يزدان هم ريشه است و معني آن پاك و مقدس و درخور تحسين و آفريننده خوبي ها است ⁽¹⁾ + «ا» پاياني كه الف ندا است مانند الف پاياني در كلمات «خدايا» و «پروردگارا». پس «يزدا» به معناي اي يزد، اي ايزد، اي خدا، اي پاك و منزه، اي مقدس و درخور تحسين، اين آفريننده خوبي ها و ... است. ⁽²⁾

جوهر اين مجله عشق است و برگ برگ اين مجله، گرم از آتش عشق به سرزمين مادري است. آتش اين عشق را «دكتر عباس علي فياض» با بنيان گذاري «جامعه يزدي ها» و راه اندازي «مجله يزدا» برافروخته است. پايمردي هاي اين بزرگ مرد سزاوار هرگونه همياري و همكاري همدياران است.

عكسي رنگي شده از ميدان و تكيه امير چقماق و ورودي بازار حاجي قنبر در سال 1295 ه.ش و در ميانه جنگ جهاني اول. حاج خليفه علي رهبر درست در همين سال و در همين بازار، در سن 35 سالگي كارگاه و مغازه خود را افتتاح مي كند.

Sir Percy Molesworth Sykes

پيش گفتار

در آستانه يكصدمين سالگرد تاسيس «بنگاه شيريني سازي حاجي خليفه علي رهبر و شركا»، چندي پيش مديران فرهنگي اين بنگاه اقدام به انتشار 15 قطعه عكس ارزشمند و تاريخي از گنجينه اسناد اين بنگاه تاريخي و خاطره ساز كردند كه در دو نوشتار معرفي و بازنمايي مي گردد.

نمايشگاه حقيقي و دايمي برخي از اين عكس ها به همراه موزه اي كوچك كه رو به گسترش است در «مغازه مركزي» اين بنگاه در «ميدان اميرچقماق» بر پا است.

نمايشگاه مجازي اين عكس ها به همراه معرفي مصور محصولات اين بنگاه و قيمت بروز آن ها را هم مي توانيد خودتان بر روي گوشي هاي هوشمندتان بر پا كنيد. جهت دريافت اين برنامه براي گوشي هاي android به اينجا و براي گوشي هاي ios به آنجا سر بزنيد.

هنر شيريني سازي در يزد

هنر شيريني سازي يزد مانند ديگر هنر هايمان، ريشه در تاريخ و فرهنگ اين ديار دارد. تواريخ يزد در هنگام برشمردن آباد سازي هاي «امير جلال الدين چقماق» در پيرامون «ميدان امير چقماق»، در كنار ساخت مسجد، كاروانسرا، حمام، مصنعه و خانقاه به ساخت قناد خانه هم اشاره دارند.

«احمد كاتب» در «تاريخ جديد يزد» چنين نوشته است: " ... {امير جلال الدين} در ميان كاروانسرا و خانقاه، قناد خانه راست كرده و درگاه رفيع {بر آن} نهاده و صفه ها. {وي در قناد خانه} كارخانه قنادي ساخته و حوضي وسيع در ميان قناد خانه راست كرده كه «آب خير آباد» در آن جاري است. در سال ثلثين و ثمان مائه (820 ه.ق / 796 ه.ش) كاروانسرا و قناد خانه و خانقاه اتمام يافت." ⁽¹⁾

همين متن كوتاه نشان دهنده قدمت و اهميت و پيشرفتگي اين هنر و صنعت در يزد در 600 سال پيش است. گويي از همان 600 سال پيش تا امروز بهترين قنادي جهان در همين ميدان است و بهترين شيريني هاي جهان در همان جا توليد مي شود.

امروزه كمتر هنري در اين ديار است كه تنها به اسم يك نفر پيوند خورده باشد. اما پيوند هنر شيريني سازي سنتي يزد با نام «حاجي خليفه» ناگسستني است.

«حاج خليفه علي رهبر» كه «حاجي خليفه» هم خوانده مي شود كسي بوده كه با نبوغ سرشار، پشتكار، درستكاري و ابتكار اين هنر را اعتلا بخشيده و آن را تكميل كرده است. او و شركايش اين هنر را صنعتي و بروز كردند و اين فرهنگ و هنر شيريني پزي را زنده و پويا از باستان به اين زمان آوردند. خوشبختانه با وجود همه سختي ها اين بنگاه در مرز يكصد سالگي همچنان به خوبي و در اوج گردانده مي شود.

كنيسه كمال يزد در خيابان امام، كوچه مشروطه، پلاك 19 با قدمت صفوي.

كتاب فرزندان استر

پيش گفتار

يكي از مهمترين سازمان هاي جهاني يهوديان، بخشي از عكس هاي نگارخانه خود را در وب منتشر كرده است كه در ميان آن ها 57 عكس مربوط به يزد مي باشد. گر چه شماري از اين عكس ها پيشتر در كتاب «فرزندان استر» در سال 1384 در ايران به چاپ رسيده بود، ولي بسياري از آن ها داراي تازگي است. با اين كه بيشتر عكس ها در محيطي داخلي گرفته شده و موضوع بيشتر آن ها مدرسه و افراد مدرسه است، اما ديدن آن ها براي يزدي ها و يزد دوستان و پژوهشگران سرشار از لذت و فايده است. چند قطعه از آن ها هم بسيار منحصر به فرد و جالب هستند.

سازمان جهاني اتحاد يهود

در 17 مه 1860 م (27 ارديبهشت 1239)، 17 جوان يهودي فرانسوي كه پزشك، معلم، خبرنگار، وكيل و تاجر و ... بودند در خانه يكي از خودشان در «پاريس» گرد آمدند. هدف اين انجمن حمايت و حفاظت از حقوق انساني يهوديان سراسر جهان، و آرمانشان پيشرفت اين قوم بود. آن ها با شعار "همه براي هم"، «سازمان جهاني اتحاد يهود» ⁽¹⁾ را بنياد نهادند. البته اين تنها ترين و حتي اولين سازمان در زمينه يهوديان نبود.

اين سازمان پس از تاسيس، بسيار هوشمندانه هدف خود را بر رشد و توسعه كليميان سراسر جهان متمركز كرد و ابزار رسيدن به اين هدف را در آموزش و پرورش ديد. از اين رو، شروع به ساخت و گسترش مدارس «اتحاد» در سرتاسر جهان كرد.

اين سازمان، 38 سال پس از تاسيس، اولين مدرسه «اتحاد» ايران را در «تهران» باز كرد و 30 سال پس از «تهران» و پس از 7 شهر ديگر ايران، در سال 1307 ه.ش «مدرسه پسرانه اتحاد» و در سال 1308 ه.ش «مدرسه دخترانه اتحاد» را در يزد گشود. ⁽²⁾ البته سال هاي 1307 و 1308، تاريخ رسمي شروع به كار مدارس «اتحاد» در يزد است، چرا كه تاريخ «عكس گردش علمي بچه كليمي ها در يزد» مورخ سال 1304 ثابت مي كند كه مدرسه كليميان پيش از آن تاريخ هم داير بوده است؛ البته به طور سنتي و با لباس هاي غير يونيفرم.

سرتيبپ پرسي سايكس، پايه گذار و فرمانده قشون تفنگداران جنوب در ميان افسران بريتانيايي در بندرعباس در فروردين 1295 ه.ش.

Imperial war museums

پليس جنوب در ايران

«جنگ جهاني اول» در تاريخ 6 مرداد 1293 ه.ش آغاز شد. ايران نيز با وجود اعلام بي طرفي، مورد هجوم و ورود و فعاليت بيگانگان قرار گرفت و روس ها در شمال، عثماني ها در غرب و آلمان ها به طور پراكنده و در مركز و جنوب ايران به فعاليت پرداختند. اين فعاليت ها سبب تضعيف «بريتانيا» كه از پيشتر در ايران داراي نفوذ و در جنوب ايران داراي تاسيساتي بود شد؛ تا جايي كه در سال 1294 ه.ش بر اثر كار آلمان ها، همه اتباع انگليسي از چند شهر ايران از جمله يزد اخراج شدند و تاسيسات آن ها هم غارت شد.

دولت «انگلستان» كه اوضاع را خطرناك دانست، دست به ابتكاري زد و پايه تشكيل قواي انگليس را از جنوبي ترين نقطه ايران ريخت. اين ارتش كه به فارسي «قشون تفنگداران جنوب» يا «پليس جنوب» ناميده و خوانده شد ⁽¹⁾ از 16 مرداد 1294 ه.ش به طور قانوني و با ظرفيت اسمي 11000 تن شكل گرفت و در 26 اسفند همان سال با ورود «سر پرسي سايكس» ⁽²⁾ از «هندوستان» به «بندر عباس» به طور رسمي آغاز به كار كرد.

«ژنرال سايكس» كه بسيار با ايران آشنا بود و سال ها در آن زيسته بود، هسته ارتش خود را از فرماندهان انگليسي و 500 تفنگدار هندي يا انگليسي شكل داد و با سرباز گيري و استخدام نيرو هاي ژاندارمري، سربازان ايراني را هم بر آن سپاه افزود و شمار نيرو هاي آن را تا چندين هزار تن رساند. اين قشون پس از اندكي، حركت خود را از «بندر عباس» آغاز نمود و به «كرمان»، «شيراز» و يزد و ... رفت و ايران را از جنوب به مركز جاروب كرد. با آن كه تمركز و قلمروي فعاليت آن ها در جنوب ايران بود حتي پاي آن ها به «اصفهان» و «تهران» هم رسيد.

القصه، اين سپاه توانست به بهترين وجه از منافع «بريتانيا» در «جنگ جهاني اول» در ايران حفاظت كند و امنيت نظامي، تجاري و نفتي جنوب ايران را براي آن كشور تامين كند. پس از پايان يافتن «جنگ جهاني اول» به نفع «متفقين» و «انگلستان» در 19 آبان 1297 ه.ش، «پليس جنوب» هم به دليل عدم حمايت و رضايت دولت ايران در سال 1300 ه.ش به كار خود پايان داد. اين انحلال در سه مرحله و ظرف 6 ماه صورت گرفت و درجه داران انگليسي و هندي از كشور خارج و افسران ايراني به ارتش نوين ميهن پيوستند.

يكي از عكس هاي روي جلد كتاب پنج سال در شهري ايراني كه پس از يك سده به تازگي در غرب چند بار به چاپ رسيده است.

پيش گفتار

سال ها پيش «استاد ايرج افشار» در برخي كتاب هاي يزدي خود از كتابي فرنگي نام برده اند و از متن و تصاوير آن چنين ياد كرده اند:

"يك كتاب اختصاصي در باب يزد كه به زبان انگليسي تاليف شده «پنج سال در يك شهر ايراني» ⁽¹⁾ تاليف «مالكوم ناپيه» ⁽²⁾ چاپ «لندن» به سال 1905 م (1284 ه.ش) است؛ كه عبارت است از شرح مشاهدات و دوره اقامت كشيشي از اعضاي هيات مبلغين مسيحي انگليسي در آن شهر. از مزاياي اين كتاب سه تصوير از نقاشي هاي «ابوالقاسم يزدي» است ...." ⁽³⁾

خوشبختانه اين كتاب اكنون از وب يافت شدني و دريافت شدني است. اين كتاب به تازگي در اين برگه از «بخش كتابخانه» نيز فهرست شده است.

شوربختانه گويا نويسنده به قدري در كتاب خود غيرمنصفانه، بدخواهانه و بدبينانه درباره اسلام و مسلمانان صحبت كرده كه اگر اين كتاب تا اين زمان ترجمه هم شده باشد، هرگز گمان چاپ آن نمي رود.

با اين همه اين كتاب از ديد پژوهشگران و علاقه مندان دور نيست. «موسسه مطالعات و پژوهش هاي سياسي» در مقاله اي با عنوان «نگاهي به فعاليت هاي مبلغان مذهبي انگليسي در ايران» به قلم «دكتر علي محمد طرفداري» به بررسي اين كتاب و نويسنده اش پرداخته است. اين مقاله را از اين جا بخوانيد.

جداي از مسيله دين و مذهب، اين كتاب در ساير زمينه ها از جمله جغرافي، معماري، زندگي، كسب و كار، مذاهب، تاريخ، فرهنگ، آداب و رسوم و خصايص اخلاقي مردم يزد داراي مطالب خواندني و تصاوير ديدني زيادي است. همچنين خواندن اين كتاب براي دريافتن ديدگاه ها، هدف ها و كار هاي انگليسي ها در يزد نيز بسيار سودمند خواهد بود.