طاس كار كني (يادي از شعربافي سنتي يزد)

1- پيش مقدمه ۩

رحمت واسعه خدا به روان پاك معمار بزرگ «انقلاب اسلامي ايران». آن روزگاران خوشي كه سايه قدسي ايشان بر سر ملت شريف ايران بود، هر زمان آن وجود شريف، ديدار عمومي داشتند و آن حسينيه كوچك، آن همه انسان بزرگ و عاشق را در خود جاي مي داد، و هنگامي كه آن انسان فرزانه شروع به سخنراني مي نمود، من چشم به صفحه تلويزيون مي دوختم و سراپا گوش مي شدم. هنگامي كه بيانات درربارشان را بانگ تكبير مردم قطع مي كرد، من از همين چند ثانيه وقفه در كلام ايشان غصه مي خوردم و انگار از گذشت ثانيه ها وحشت مي كردم. چرا؟ چون مي دانستم دير يا زود اين انسان ملكوتي روي در نقاب خاك خواهد كشيد و ملتي، و به جرات بگويم جهان اسلام را در سوگ رحلت جانگدازش فرو خواهد برد.

استاد رمضان رضايي از يادگاران شعربافي سنتي يزد در رشته دارايي بافي؛ ايشان در كارگاه ترمه بافي خجسته در ميدان وقت و ساعت يزد سرگرم هنرنمايي هستند.

ملك يزدان؛ هرمز امامي

2- مقدمه ۩

شربافي سنتي يزد از هر نظر، يك گنجينه گرانبها است كه متاسفانه بيشتر از آنكه در كتاب ها نوشته شود يا به حافظه رايانه سپرده شود، در سينه پير مردان و پير زنان شرباف اين ديار نهفته است و من از گذشت ثانيه ها شديداً وحشت دارم. حيف است اين همه اطلاعات و دانسته هايي كه سينه به سينه به آبا و اجداد ما رسيده، ثبت و ضبط نشده، محو و نابود گردد. باور كنيد هر وقت مي شنوم كه يكي از طايفه شرباف هاي سنتي يزد سر به تيره تراب گذاشته و آن همه دانسته ها كه بعضاً منحصر به فرد هستند را با خود به گور برده، بسيار ناراحت مي شوم و غصه مي خورم.

اگر خدا بخواهد يك روزي فقط فهرست وار، از آنچه كه مي شود درباره شربافي سنتي يزد نوشت و تحقيق كرد را منتشر مي كنم. بر تحصيل كرده هاي نساجي و دانشجويان اين رشته و تمام علاقه مندان به فرهنگ اين ديار فرض است كه با همت و پشتكار نگذارند اين يادگار پرارزش نياكان ما محو و نابود گردد. كاري خيلي عظيم و سترگ است و نياز به همتي همه جانبه دارد.

شربافي صنعتي بود كه ده ها صنف ديگر از آن بهره مند مي شدند و صد در صد بومي بود و كوچك ترين نيازي به كمك خارجي نداشت و حتي اقليت هاي مذهبي مثل زردشتيان امين و كليمي هاي صبور و قانع اين ديار هم در اين صنف سهيم بودند. هنوز مردم ما، دستباف هاي پشمي زردشتيان و كارگاه هاي ورد تابي (/ward tA.bI/) كليميان را خوب به خاطر دارند.

طاس كار كني، روش مبارزه پاك با حشرات در كارگاه هاي شعربافي.

اين يك تصوير ساختگي است.

3- طاس كار كني ۩

براي اينكه حشرات در محيط كارخانه، موجب زحمت كارگران و باعث خرابي نخ و چيدن آنها نشوند، در سطح زمين وسط كارخانه، به اندازه يك طاس (/tAs/) ^{(1) ۞} مسي، زمين را حفر مي كردند. آنگاه يك طاس مسي سفيد كرده بسيار تميز در گودال ايجاد شده كار مي گذاشتند به طوري كه لبه طاس، يكي دو ميلي متر از سطح كارخانه پايين تر باشد. غروب يا شب هنگام، موقع ترك كارخانه، قدري نخود خام نيمكوب در اين كاسه مسي يا به قول ما يزدي ها باديه مسي (/bA.di.yā mes.²I/) مي ريختند و مي رفتند.

حشرات كه شب از لانه در مي آمدند، از بوي نخود به سمت طاس مسي مي رفتند و داخل آن مي افتادند؛ اما به دليل تميز و صيقلي بودن بدنه طاس، حشرات نمي توانستند از ديواره آن بالا بيايند چون مي لغزيدند و فرو مي افتادند. صبح كه كار شروع مي شد، اول، طاس را از خاك خارج مي كردند و حشرات كه اغلب مرده بودند را دور مي ريختند و باز روز از نو، روزي از نو.

به اين مي گويند مبارزه بيولوژيك با حشرات الارض! يك نوع مبارزه سالم و دوست دار محيط زيست. به راستي، رحمت خدا به ارواح طيبه آبا و اجداد ما كه همه كارشان به بهترين روش انجام مي شد، حتي مبارزه شان با حشرات؛ ... نه سم د.د.ت، نه حشره كش و نه اسپري كه آن همه زيان بار است.