عروسي شعرباف ها

بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله الذي احل النكاح و حرم الزنا و السفاح و صلي الله علي محمد و اله اهل الفوز و الفلاح

دعاي پيش از عقد

نگاره ازدواج سنتي ايراني از مجموعه يك جهان گرد، تاجر و سياستمدار انگليسي.

Henry Finnis Blosse Lynch

بعد از اين دعاي افتتاحيه و با خواندن صيغه عقد، ازدواج بين دو نفر انجام مي گرفت. يادش بسي به خير آن عقد و عروسي هاي قديم نديم كه دوام و بقاي آن، هشتاد نود سال بود. تنها موردي كه روي آن تكيه نمي شد اين بود كه "چه داري و چند داري؟" يا اينكه "در مقابل اين صداقيه ما، عروس چه مقدار جهيزيه مي آورد؟" و هكذا .... با يك يا دو آمد و رفت بزرگان قوم، همه حرف ها زده مي شد و تصميم ها در جمع ريش سفيدان خانواده عروس و داماد گرفته مي شد و بسا بود كه عروس و داماد تا بعد از خطبه عقد، يكديگر را نديده بودند. اما كار ها به نحو عجيبي با خدا پيوند داشت و بركتش را خدا مي داد.

جز يك دوره در اوايل سلطنت «پهلوي اول» كه راه واردات منسوجات خارجي مسدود گرديد و با قاچاقش و آن هم سخت مبارزه شد و شربافي ترقي خوبي نمود، خانواده هاي شرباف در يزد، هيچ گاه از بضاعت مالي خوبي برخوردار نبودند و حتي صاحبان كارخانه هاي ده و بيست دستگاهي هم آنچنان درآمدي نداشتند كه ذخيره كنند و كارخانه دار بشوند! گو اين كه اين نوع افكار در آن دور و زمان ها رواجي نداشت و صاحبان كارخانه هاي بزرگ شربافي -يا به اصطلاح شربافان يزد «اوسا بزرگ» ها (/os.²A bo.zorg/)- بيش از آن كه به فكر ثروت اندوزي باشند، فكر نان و آب كارگران خود و رفع احتياجات آنها و عروس و داماد كردنشان بودند.

يك اوسا بزرگ در روزگار كسادي شربافي سنتي در اوايل تاسيس صنايع نساجي ماشيني در يزد راجع به حرفه خود گفته بود:

............................................... هر كه كندش كرد، مرد از گشنگي ............................................... ...............................................	............................ ......... 1 ......... ............................ ............................	............................................... هر كه تندش كرد، نون شب نداشت ............................................... ...............................................

نمايي از يك كارخانه شعربافي با دو دستگاه بافت پارچه ابريشم در يزد در سال 1344 ه.ش.

Inge Morath

يعني كم كاري در اين حرفه، مساوي با گرسنگي و مرگ است و تازه، تندي در كار هم فقط كفاف نان ظهر را مي دهد و محتاج نان شب مي ماني! اما اين اوضاع بد اقتصادي شربافان يزد مانع از آن نمي شد كه كنجي بنشينند و زانوي غم بغل گيرند. از سخت جاني و تلاش آنها براي تداوم بقا، حماسه ها مي شود نوشت:

تصوير مرد يا زن شربافي را در نظر آوريد كه پس از روز ها تلاش، حاصل زحمت خود را به صورت «توپ كار» به بازار مي برد و دكان به دكان مي گشت تا به نرخ بالا تري دسترنجش را به ريال تبديل كند و با دست پر به خانه و زندگي خود برگردد؛ اما يا خريداري نبود يا نرخ آن قدر پايين بود كه حتي مخارج اوليه به كار رفته را جواب نمي داد. آن وقت افسرده و پريشان به خانه بر مي گشت و در كنج پستو يا گوشه تاريك كارخانه، گريه هاي خود را تحويل خدايش مي داد. از اين تصوير، بالا ترين تراژدي بشري را مي توان رقم زد.

اما زندگي همچنان با همه نامهرباني هايش ادامه داشت و باز فردا صبح، تاريكي، صداي رفت و آمد «ماكو» (/mA.kU/) ^{(1) ۞} و برخورد «دفتين» (/daf.tIn/) ^{(2) ۞} به كار از كارخانه هاي يزد بلند مي شد و ازدواج هاي سهل و آسان كه يك طرفش خدا بود، تند تند در خانواده هاي شرباف اتفاق مي افتاد. ازدواج هايي كه در حد بالا، هزينه آن تهيه شربت و نقل بود و وقتي به اتمام مي رسيد، دو حرام بر هم حلال مي شدند.

كارخانه شربافي و دستگاه شربافي و حتي دفتين سربي هم به خاطر گراني فلز سرب، گاهي صداق اين ازدواج هاي بي تشريفات و ساده بود. سندي كه مشاهده مي فرماييد، عقد نامه ازدواج يك دختر و پسر از خانواده شرباف و البته اوسا بزرگ در يازدهم رجب 1347 ه.ق (3 دي 1307 ه.ش) يعني 85 سال قبل است كه براي صداق عروس، سنگ تمام گذاشته اند و علاوه بر دو دانگ مشاع از يك خانه و يك دستگاه شربافي از يك كارخانه چهار دستگاهي مشاع، دفتين شش مني (36 ك.گ) آن يك دستگاه را هم صداقيه قرار داده اند.

... همگي و تمامي يك دستگاه شعربافي از يك در كارخانه چهار دستگاهي مشاعاً مع جميع اسباب كامل و غيره حتي دفتين سربي روي آن كه موزون است به شش من به وزن شاه، واقعه در خانه مزبوره مع جميع يتعلق بها كه غني از تحديد و توصيف است ....

بخشي از عقد نامه

خدا بيامرزد اين عروس -«نرجس خاتون» دختر «آ ميرزا محمد ابراهيم آبشوري»- و داماد -«حاج علي» پسر «اكبر» پسر «استاد ابوالقاسم بنا يعقوبي»- را كه اگر چه اولاد نداشتند، اما پنجاه شصت سال مثل «ليلي» و «مجنون»، عاشقانه يكديگر را دوست مي داشتند و هيچ گاه كوچكترين اختلافي بين آنها به وجود نيامد.

........................................ رحم الله معشر الماضين ........................................ راحت جان بندگان خداي ........................................ ........................................	............................................ ................. 2 ................. ............................................ ................. 3 ................. ............................................ ............................................	........................................ كه به مردي قدم سپردندي ........................................ راحت جان خود شمردندي ........................................ ........................................
سعدي