 خانه مهربان گودرز (مستر واي) Mehraban Goodarz (Mr. Wye)`s house | | چكيده: مطالعه خانه سنتي مهربان گودرز يا مستر واي در يزد از ديدگاه معماري و انتشار عكس ها و نقشه هاي آن. واژگان كليدي: خانه سنتي، حياط، حوض، باغچه، گودال باغچه، ورودي، سردر، هشتي، دالان، راهرو، پنج دري، سه دري، ايوانچه، تالار، بادگير، قاب، سرداب، مهربان گودرز، مستر واي، يزد. Abstract: Studying Mehraban Goodarz or Mister Wye traditional hose in Yazd from architectural aspect and publishing its images and plans. Keywords: traditional house, courtyard, pool, garden, sunken garden, entrance, portico, vestibule, corridor, panjdari, sedari, ivanche, talar, badgir, wind catcher, frame, sardab, cellar, Mehraban Goodarz, Mister Wye, Yazd. |
| كتاب: گنجنامه فرهنگ آثار معماري اسلامي ايران دفتر: چهاردهم، خانه هاي يزد مركز اسناد و تحقيقات: دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه شهيد بهشتي زير نظر: كامبيز حاجي قاسمي مدير اجرايي: زند حريرچي، بهنام قليچ خاني مدير گروه تهيه و تنظيم نقشه ها: بتول ملا اسد الله، مرضيه مهدي يار نويسنده متون: حميدرضا خويي ويراستار متون فارسي: محمد پروري مترجم: كلود كرباسي ويراستار متون انگليسي: مريم طباطبايي انتشارات: روزنه؛ سال 1383 Book: Ganjnameh, Cyclopaedia of Iranian Islamic Architecture Volume: Fourteen, Yazd hoses Documentation and research center: Faculty of architecture and urban planning of Shahid Beheshti university Supervisor: Kambiz Haji Ghasemi Executive director: Zand Harirchi, Behnam Ghelich Khani Director of plan compilation and preparation team: Batool Molla Asadollah, Marzieh Mahdi Yar Writer of texts: Hamid Reza Khoei Editor of Persian texts: Mohammad Parvari English Translator: Claude Karbasi Editor of English texts: Maryam Tabatabaee Publication: Rowzaneh; year 2005 |
| | 1- خانه مهربان گودرز (مستر واي) ۩
|  جبهه هاي جنوبي و غربي حياط خانه سنتي مهربان گودرز در يزد. Southern and western sides of Mehraban Goodarz`s traditional house in Yazd. خانه «مستر واي» در حدود 120 سال قدمت دارد (1) ۞؛ و لذا خانه اي قاجاري محسوب مي شود. اين خانه به فردي به نام «مهربان گودرز» تعلق داشته است. او مدت ها در «بمبئي» ساكن و در آنجا به مستر واي (2) ۞ مشهور بوده است. اين بنا را در حدود سال 1357 ه.ش.، «حاج علي اكبر خدمي» به خواست «اداره باستان شناسي» مرمت كرد؛ ليكن چون بخش هايي از آن كاملاً تخريب شده بود، بازسازي بر پايه اصول قرينه سازي و گاه با حدس و گمان صورت گرفت. بر طبق تحقيقات اخير، اين خانه به تازگي تخريب شده و به همين علت، فقط تصاوير قديمي آن در اينجا آمده است.
بستر بنا مستطيل كشيده اي است در جهت شمال به جنوب كه به گوشه جنوب غربي آن، بخش كوچكي منضم است. بنا نيز همه سطح بستر را فرا گرفته است.
خانه دو حياط اصلي دارد. حياط بزرگ در ميانه بخش اصلي زمين واقع است و حياط كوچك در ميانه بخش انضمامي. غالب فضا هاي اطراف حياط اصلي، يك طبقه است؛ اما حياط كوچك، بدون احتساب گودال باغچه (3) ۞ آن، با بنايي دو طبقه احاطه شده است. به جز اين دو حياط، دو حياط بسيار كوچك نيز در شمال مجموعه قرار دارد.
ورودي اصلي خانه در ميانه جبهه شمالي قرار دارد و از سردر (4) ۞ و هشتي (5) ۞ و دالان (6) ۞ تشكيل شده است. ديگر ورودي خانه، با يك راهرو (7) ۞، در جنوب ضلع شرقي، مستقيماً به گوشه حياط اصلي مرتبط است. احتمالاً اين ورودي در طرح اوليه خانه نبوده و بعداً احداث شده است. در مركز حياط دوم خانه، حياط گود نشسته كوچكي قرار دارد كه فضاي باز (8) ۞ را به سطح زيرزمين رسانده است. فضا هاي جبهه غربي اين حياط در زيرزمين، به توسط دري، به بيرون خانه مرتبط اند؛ و به اين ترتيب، بنا ورودي سومي نيز پيدا كرده است.
قاعده حياط اصلي، به تبعيت از شكل بستر بنا، مستطيلي بلند و كشيده است. فضا ها در جبهه هاي شمال و جنوب عميق است و در جبهه هاي شرق و غرب، كم عمق. در انتظام فضا هاي دو جبهه شرقي و غربي، به خلاف معمول، فضا هاي ارتباطي يا راهرو ها، در مركز، استقرار يافته اند و فضا هاي اصلي، چون پنج دري ها (9) ۞ يا ايوانچه ها (10) ۞، در دو طرف راهرو ها نشسته اند. در مركز جبهه جنوبي، تالار (11) ۞ بزرگ چليپا شكلي (12) ۞ كه طول آن برابر عرض حياط است، با بادگيري (13) ۞ مرتفع قرار گرفته كه راه رسيدن به آن، راهرو هاي طرفين است. جبهه شمالي، متقارن با جبهه جنوبي است و فقط به جاي تالار، پنج دري در ميانه آن قرار گرفته است. راهرو هاي جبهه شمالي، علاوه بر آنكه به پنج دري راه دارند، به هشتي و حياط هاي كوچك شمالي نيز مربوط اند. حياط هاي شمالي، خود كانون هايي براي ديگر عرصه هاي بنا شده اند؛ عرصه هايي كاملاً جدا و مستقل از حياط اصلي.
|  تصوير سه بعدي خانه مستر واي در يزد؛ اين خانه سنتي داراي چهار حياط، سه ورودي و يك بادگير است. Tri-dimensional projection of Mister Wye`s house; This traditional hose has four courtyards, three entrance and one wind-catcher. | |
دو نماي شمالي و جنوبي حياط اصلي، كاملاً مشابه هم اند و همچنين دو نماي شرقي و غربي، در تركيب كلي و نيز اغلب اجزاي خود، مشابه و متقارن اند؛ ليكن در پس نما هاي همانند، ضرورتاً فضا هايي مشابه با تركيب فضايي يكسان نيست. بنابراين بايد گفت كه در نظر سازندگان چنين بنا هاي، اصل توازن و تقارن، چهره داخل حياط يا نما ها در چشم بيننده بوده است.
از ديگر نكات قابل توجه در حياط اصلي، فقدان ايوان (14) ۞ يا رواق (15) ۞ يا كلاً فضاي نيم باز قابل اعتنايي در نقطه اي مهم از آن است؛ گو اينكه احتمال دارد تالار خانه قبلاً ايواني بزرگ و عميق بوده باشد. در هر حال، در وضع كنوني، حياط اصلي، كاملاً در تسلط و حصار فضا هاي بسته است.
|  برش افقي طبقه اول يا همكف خانه سنتي مهربان گودرز در محله سر تل يزد. 1- ورودي؛ 2- هشتي؛ 3- حياط اصلي؛ 4- حياط هاي ديگر؛ 6- گودال باغچه؛ 9- ايوان؛ 14-تالار چليپايي شكل؛ 17- پنج دري؛ 18- سه دري؛ 24- راهرو؛ 25- بادگير. Firt floor or ground floor plan of Mehraban Goodarz`s traditional house in Sare Tal district of Yazd.
1- Entrance; 2- Vestibule; 3- Main courtyard; 4- Other courtyards; 6- Sunken garden; 9- Eyvan; 14- Cross-shaped reception hall or talar; 17- Panjdari; 18- Sedari; 24- Corridor; 25- Badgir or wind catcher. | |
نما هاي پنج دري هاي دور حياط اصلي، كاملاً شبيه يكديگر اند. راهرو ها نيز نما هايي مشابه دارند. بدين ترتيب، طرح نما هاي حياط اصلي، تماماً تركيبي از قاب هاي (16) ۞ راهرو ها و پنجره هاي پنج دري هاست؛ فقط در جبهه شرقي اين حياط، ايوانچه اي، جانشين يكي از پنج دري ها شده است.
نكته ديگر در طرح بنا، قرارگيري دو راهروي همسان كه هر يك متعلق به جبهه اي است در كنج هاي حياط اصلي است. به اين ترتيب، نما هاي چهار سمت حياط اصلي با عناصري مشابه خاتمه مي يابد كه نما هاي همجوار را به يكديگر مي پيوندد.
|  جشن ايرانيان و پارسيان هند در بمبئي؛ مهربان گودرز فردي تاجر، نيكوكار، زرتشتي و يزدي بود كه در بمبئي و يزد ساكن بود؛ او در سال 1280 دبستان پسرانه گودرزي را در اله آباد رستاق يزد تاسيس كرد؛ او همچنين كاروانسراي خود را به انگليسي ها داده بود تا تنها بيمارستان آن زمان يزد در آنجا شكل گيرد. Iranians and parsians of India ceremony in Bombay; Mehraban Goodarz was a merchant, benefactor, zoroastrian and Yazdian person who resided in Bombay and Yazd; In 1901 he established Goodarzi boys school in Elah Abade Rostagh in Yazd province; He also had been given his caravanserai to Englishes for forming the only hospital of Yazd in that time. مجموعه محمود افشار : Mahmood Afshar`s collection حياط دوم در عين ارتباط با حياط اصلي، ورودي مجزايي دارد؛ و به همين علت، بخشي مستقل از خانه به حساب مي آيد. اين حياط، گودال باغچه و فضا هاي بسته اي دارد كه به ارتفاع دو طبقه در اطراف سطح فوقاني آن قرار گرفته اند. رواق گرداگرد گودال باغچه، حد واسط فضا هاي بسته و حياط است. به نظر مي آيد كه اين فضا هاي بسته خدماتي باشند؛ اما فضا هاي طبقات بالا، مهمتر اند و نما هايي پركار تر دارند. به اين ترتيب، گودال باغچه، عرصه اي با فضا ها و فعاليت هاي متفاوت در دل حياط بالايي به وجود آورده است، بدون اينكه پيوند فضا هاي گوناگون اين بخش خانه، گسسته شود.
ديگر عرصه هاي مستقل خانه، دو حياط كوچك جبهه شمالي است. فضا هاي اطراف حياط غربي، محدود و ظاهراً خدماتي است؛ اما حياط شرقي، مفصل تر است و در چهار سمت آن، فضا هاي نيم باز قرار دارد. در نتيجه، اگرچه اين حياط، كوچك است، اما بزرگتر از آنچه هست به نظر مي رسد. در پس ايوان جبهه شمالي حياط شرقي، سه دري اي (17) ۞ واقع است كه دري نيز به هشتي دارد. دو اتاق هم در دو سوي ايوان جنوبي اين حياط هست. همچنين در انتهاي اين ايوان، دري به راهروي گوشه حياط اصلي باز شده است. در نتيجه، اين بخش، هم مستقل از حياط اصلي است و هم مرتبط با آن. تعدادي از فضا هاي اين بخش خانه در طبقه دوم قرار گرفته است. ايوان جبهه جنوبي، گويي خود را تا دو طبقه بالا كشيده و بدين گونه در ميان فضا هاي طبقه دوم نيز قرار گرفته است؛ چنان كه فضا هاي بسته طبقه دوم، چون گوشوار هايي (18) ۞ آن را در بر گرفته اند. اين فضا ها هم به حياط كوچك مقابل خود و بام اطراف آن مي نگرند و هم از فراز بام، به حياط اصلي خانه، چشم دوخته اند.
بخش اعظم زيرزمين خانه، در بخش جنوب غربي آن، يعني در اطراف گودال باغچه، واقع است و پاره هاي ديگر از آن در اطراف حياط. در ميان آنها، سردابي (19) ۞ كه در جبهه جنوبي خانه، يعني در زير تالار قرار دارد، بزرگ ترين و مهم ترين فضا است.
به تبعيت از شكل حياط، حوض آبي طويل، چون نهر آب، در محور شمالي به جنوبي حياط قرار گرفته است و باغچه هايي كشيده با رديفي از گياهان مختلف، آن را در ميان گرفته اند. جهت گيري حوض و باغچه ها، جبهه شمال و جنوب را، جبهه هاي اصلي مي نماياند و به پنج دري شمالي و تالار جنوبي، اعتبار بيشتري مي بخشد.
2- Mehraban Goodarz (Mr. Wye)`s house ۩
|  جبهه شمالي حياط خانه مهربان گودرز؛ نشاني اين خانه سنتي يزد، محله سر تل، خيابان كرمان يا آيت الله كاشاني، كوچه بهرام زاده است. Northern side of the Mehraban Goodarz`s house; Address of this traditional house is Bahram Zade alley, Kerman or Ayatollah Kashani street, Sare Tal district, Yazd. The house is approximately 120 years old (20) ۞ and therefore a Qajar house. It formerly belonged to «Mehraban Goodarz», who long resided in «Bombay», where he had become known as «Mr. Wye». About 1978 A.D. the building underwent a one-year-long restoration by the «Archaeological Office», under the supervision of «Haj AliAkbar Khadami». But, as parts of the original building had disappeared entirely, the reconstruction was done by symmetry and with occasional uncertainties. According to recent research, this house has now been demolished and, thus, only old photographs of it are reproduced here.
The perimeter of the house forms as elongated rectangles oriented along a north-south axis with a small appended part on its southwestern corner, and the mass of the house covers the entire perimeter.
The house has two courtyards. The larger courtyard is locates at the center of the main part of the land and the other lies at the center of the appended part. Most of the build areas surrounding the main courtyard, disregarding its sunken garden, is surrounded by two-story-high build areas. Besides these courtyards, two other, very small courtyards are located north of the building.
The main entrance of the house is located at center of its northern side and consists of a portico, a vestibule and corridor. The other entrance, located at the southern end of the eastern side of the house, comprises a corridor which leads directly to the corner of the main courtyard. This entrance probably did not exist in the original design of the house and was created at a later date. At the center of the second courtyard, there is a small sunken yard which joins the open space to the basement level. The built areas on the western side of this courtyard are connected on the basement floor to exterior of the house and thus the house has a third entrance as well.
Following the proportions of the plot of land, the base of the main courtyard is an elongated rectangle. The built areas on its northern and southern sides are deep and those on the eastern and western sides shallow. In the layout of the build areas on the eastern and western sides, usually, the connecting spaces or corridors are centrally located and the main spaces, such as panjdaris (21) ۞ or eivanchehs (22) ۞, sit on either side of the corridors. At the center of the southern side, there is a large cross-shaped reception hall whose length is equal to the width of the courtyard and which is topped by tall badgir (23) ۞ and accessible through its flanking antechambers. The facade of the northern side is symmetrical with the southern facade, with the only difference that its center is occupied by panjdari instead of a reception hall. The corridors on this side, besides having access to the panjdari, are also connected to the vestibule and the small yards of the northern side of the house. The northern courtyards themselves constitute focal points for the other areas of the house; areas which are entirely separate and independent from the main courtyard.
|  برش افقي زيرزمين يا سرداب خانه سنتي مستر واي در خيابان كرمان يا كاشاني در يزد. Basement floor or cellar plan of Mister Wye`s traditional house in Kerman or Kashani Avenue in Yazd. | |
As mentioned, the northern and southern facades of the courtyard are quite similar, and so are the eastern and western facades, most elements of which are identical and symmetrical. Yet, behind these similar facades, analogous spaces and spatial layouts do not necessarily exist. It must therefore be said that, in the view of the builders of this type of building, the main consideration was the balance and symmetry of the courtyard`s appearance and facades.
Another striking point in the main courtyard is the absence of any eivans (24) ۞, colonnades or notable semi-open spaces in its prominent places, although it is possible that the reception hall was formerly a large and deep eivan which was later transformed into a closed space because of modifications made in the house. At any rate, in its present situation, the main courtyard is entirely dominated and encircled by closed spaces.
The facades of the panjdaris surrounding the courtyard are identical and those of the corridors are quite similar. The only exception is the eivancheh on the eastern side, which has replaced one of the panjdaris. If we disregard this case, all the courtyard`s facades are combinations of corridor frames and panjdari facades, and of course, supposing that a panjdari formerly occupied the place of the eivancheh, the composition of the courtyard facades would have been complete and the rule in question would have applied in all cases.
|  برش عمودي A - A و برش عمودي B - B از خانه سنتي مهربان گودرز در يزد؛ اين خانه در سال 1357 مرمت شده بود ولي شوربختانه به تازگي خراب شده است. Section A - A and section B - B from Mehraban Gudarz`s traditional house in Yazd; This house had been restore in 1978 but unfortunately has been demolished recently. | |
Another notable point in the design is the location of two identical corridors, that each is belonging to one side, at the corners of the courtyard. Thus, the facades of all four sides of the courtyard end with identical elements joining their adjoining facades.
Besides being connected to the main courtyard, the second courtyard has a separate entrance and therefore, constitutes an independent part of the house. This courtyard contains a sunken garden and two-story-high closed spaces surrounding its upper area. The colonnade surrounding the sunken garden is the intermediary element between the closed spaces and the courtyard. These closed spaces appear to be the service quarters of the house, but the spaces of the upper floors are more important and have more sophisticated facades. Thus, the existence of the sunken garden at the center of the courtyard has created an area with different spaces and activities amid the upper courtyard without upsetting the unity of the various spaces of this part of the house.
|  برش عمودي C - C از خانه سنتي مستر واي در يزد. Section C - C from Mister Wye`s traditional house in Yazd. Other independent areas in the house are the two small courtyards on its northern side. Therefore, the spaces around the western courtyard are limited and appear to be service area, whereas the eastern courtyard is more elaborate and surrounded by semi-open spaces. Consequently, although this courtyard constitutes a small open space, it appears larger. Behind the eivan of the eastern courtyard`s northern side, there is a sehdari (25) ۞ which also has a door opening on the vestibule and two rooms flanking its southern eivan. Also, at the end of this eivan, a door opens on the corridor at the corner of the main courtyard. As a result, this part can be considered both independent from the main courtyard and connected to it. Some of the spaces of this part of the house are located on the second floor and on the rooftop. The eivan of the southern side rises to a height of two stories and thus has a presence amid the spaces of the second floor, so that the closed spaces of the second floor flank it in the manner of adjoining rooms. On one side, these spaces overlook the small courtyard facing them, and on the other, they have a glimpse of the main courtyard from atop the roof.
The major part of the basement is located on the southwestern side of the house, around the sunken garden, while its other parts are scattered around the main courtyard. Among these, a sardab (26) ۞ located on the southern side, under the reception hall, is the largest and most important.
Following the shape of the courtyard, an elongated stream-like pool runs along the north-south axis of the courtyard and is flanked, as in a garden, by similarly elongated flower beds. The orientation of the pool and flower beds along the courtyard makes the northern and southern sides of the house appear as its main sides and gives added distinction to the northern panjdari and southern reception hall. | |  كتاب گنجنامه؛ دفتر 14، خانه هاي يزد
با آنكه معماري اين سرزمين تاريخي چند هزار ساله دارد، تلاش هايي كه براي شناسايي و معرفي آثار آن صورت گرفته است سابقه چنداني ندارد. تنها از چند دهه پيش محققان و پژوهشگران به بازنگري اين آثار هنري پرداخته و كوشيده اند گرد و غبار گذشت قرون را از اين گوهر هاي تابناك بزدايند و تلالو چشم نواز آنها را دوباره آشكار سازند.
علل و عوامل آن بي توجه و نيز اين التفات ناگهاني به آثار تاريخي معماري بحثي مفصل مي طلبد كه در حوصله اين مختصر نمي گنجد. همين قدر بايد اشاره كرد كه آن بي توجهي در واقع محصول توجه كامل و اين التفات، نتيجه بي التفاتي است. چه تا آن زمان كه اين آثار جزيي از زندگي مردم ما بود، لزومي به شناخت و معرفي آنها احساس نمي شد؛ اما آنگاه كه بر اثر انقطاع فرهنگي، رشته هاي اصالت ديرين گسسته شد و نشانه هاي بي ريشگي در همه چيز ظاهر گشت، تمايل به بازگشت به خود و يافتن هويت خودي نيز فزوني گرفت؛ و به اين ترتيب، آثار معماري گذشته هم مانند هرآنچه از اصالت گذشته نشاني داشت، محتاج بازشناسي و معرفي شد. ناگفته پيداست كه راه اين بازشناسي و ادراك دوباره، سخت ناهموار و پرمخاطره است و بزرگترين سنگ اين راه نيز همان بريدگي فرهنگي و بيگانگي از خود است كه راست ها را كج مي نماياند و بيراهه ها را راه. به هر حال، امروز در وضعي قرار گرفته ايم كه لزوم شناسايي و درك آثار معماري گذشته بر هيچ كس پوشيده نيست. اين حقيقت اين اميد را پديد مي آورد كه انشاء الله روزي تك تك اين آثار گرانبها و ميراث غني گذشتگان ما كه در سرتاسر اين سرزمين پهناور پراكنده است، به نحوي شايسته و صحيح بازشناخته شود تا براي رسيدن هنرمندان و معماران آينده به استقلال شخصيت هنري و فرهنگي، چراغ راهي فراهم آيد.
مجموعه حاضر را بايد يكي از بلندترين گام هايي دانست كه تا كنون در راه معرفي آثار ناشناخته اين معماري برداشته شده است. اين مجموعه را «گنجنامه» ناميده ايم؛ چون بر اين باوريم كه نشانه هاي گنجي را ارايه مي دهد؛ گنجي كه دستيابي به آن، سرافرازي و استقلال در پي دارد. پديدآورندگان گنجنامه بر آن اند كه با كنار هم آوردن و ارايه يكجاي نقشه هاي كامل و خوانا و عكس هاي واضح و تاريخچه اي تنظيم شده، بر مبناي مهم ترين منابع انتشار يافته، از بيش از ششصد اثر مهم تاريخي، از مسجد و مدرسه گرفته تا خانه و حمام، هم راه تحقيق و پژوهش را در اين زمينه بگشايند و هم اسباب تشويق و ترغيب محققان و كارشناسان و علاقه مندان را براي مطالعه و تفحص در اين آثار فراهم آورند. نكته ديگر آنكه اين مجموعه يك شبه فراهم نشده است و محصول پشتكار و در حدود چهل سال تلاش استادان و دانشجويان «دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه شهيد بهشتي» است؛ و به اين ترتيب بايد گفت كه در حدود نيمي از دانش آموختگان هنر معماري در اين كشور در شكل يافتن گنجنامه سهيم بوده اند.
دفتر هاي گنجنامه ترتيبي موضوعي دارد؛ و اين مجموعه تقريباً همه انواع بنا را در بر مي گيرد: پنج دفتر مختص معرفي خانه هاي سنتي در شهر هاي مختلف شامل يك دفتر خانه هاي كاشان، يك دفتر خانه هاي اصفهان، يك دفتر خانه هاي يزد و دو دفتر خانه هاي شهر هاي ديگر؛ چهار دفتر شامل مساجد شامل يك دفتر مساجد اصفهان، يك دفتر مساجد شهر هاي ديگر و دو دفتر مساجد جامع؛ سه دفتر مربوط به امامزاده ها و مقابر؛ دو دفتر شامل بنا هاي بازار؛ يك دفتر ويژه مدارس؛ يك دفتر مربوط به كاروانسرا ها؛ يك دفتر خاص حمام ها؛ يك دفتر مختص كاخ ها و باغ ها؛ يك دفتر نيز استثنائاً شامل انواع بنا هاي مذهبي در تهران. فهرست هاي راهنماي مجموعه نيز در دفتر آخر خواهد آمد.
دفتر چهاردهم گنجنامه با پرداختن به خانه هاي يزد، گوشه اي ديگر از آثار معماري اسلامي ايران را پيش چشم مي گذارد. خانه هاي سنتي باقيمانده در يزد، شهر جواهر گونه كويري ما، خوشبختانه بسيار بيش از تعدادي است كه در اين دفتر معرفي شده اند؛ اما همين تعداد نيز چهره معماري باوقار و صميمي و دوست داشتني خانه هاي اين شهر را آشكار مي سازند. خانه هاي معرفي شده در اين دفتر، اغلب خانه هاي گسترده پدرسالاري و متعلق به دوره قاجار اند. تنها نظري به تنوع فضا ها و نوع كاربرد آنها و كيفيت زندگي جاري در آنها و شيوه مديريت مجموعه هر خانه، انسان را به تحير وا مي دارد، چه رسد به تامل در ظرايف و دقايق بسيار آنها و كيفيت هاي بيان ناشدني معماري و فضا سازي اشان.
كلام آخر آنكه آنچه در خانه هاي يزد احساس مي شود غير از آني نيست كه در ديگر بنا هاي سنتي ما حس مي شود. بنا و آنچه در آن است كه همه برآمده از خاك پست است، فضايي ماورايي به مخاطب عرضه مي دارد؛ گويي به مدد خاك و آب و نور و آسمان و باد و سبزه و درخت، مامني آرام و آرامش بخش و پنهان از غير براي انسان پديد آمده است؛ فضايي كه روح او كه زميني نيست، در آن آرام گيرد و به سرور و وجد آيد و براي نيل به مقصود، چه ها كه نكرده اند. از نظم عادي و هندسه ناب كلي خانه كه فضا ها را صورتي كمال يافته و بلورين مي بخشد و گويي خاك را كيميا مي كنند، تا حياط ها كه آسمان را قاب مي گيرند؛ از ايوان ها كه مصطبه اي پرقدر براي نشستن و نظاره كردن به آسمان هديه مي كنند تا بادگير ها كه گرماي زمين را دور مي كنند و هوا را لطيف و مطبوع مي سازند؛ از ارسي ها كه نقش و رنگ به نور مي زنند تا حوض ها كه آب را به بند هندسه مي كشند و آسمان را تكرار مي كنند و فواره ها كه آب و نور را به هم مي آميزند؛ از درخت و سبزه و گل كه منظري دلنشين و روح افزا در خانه پديد مي آورد تا ....كامبيز حاجي قاسمي؛ تابستان 1384
 Book of Ganjname; Volume 14, Yazd houses Although a past of several millennia lies behind the architecture of this land, it was only quite recently that efforts aimed at identifying and introducing its extant achievement were undertaken. Only a few decades have passed since scholars and researchers first began reviewing these works in order to wipe the dust from the face of these resplendent jewels and once again reveal their charming, familiar radiance. The factors involved in this long-standing neglect and the sudden interest in historic relies call for a moe thorough discussion that falls beyond the scope of this brief exposition. It suffices to note that the neglect in question in fact resulted from total interest and that the newly emerged interest was the outcome of utter neglect, because, as long as these works were part of our people`s life, no need for introducing them was felt, but when, owing to a cultural rift, time-honored roots were severed and the signs of rootlessness became ubiquitous, an inclination toward rediscovering and reverting to our own identity increased, and the need for recognizing and introducing past architectural achievement, just like everything else that bore signs of past originality, became perceptible .But, needless to say, the path of this recognition and renewed understanding is arduous and fraught with dangers, the greatest obstacle being the very cultural rift and alienation which makes the straight path seem crooked and causes detours to appear as the main path. In any case, the present conditions are such that the necessity of identifying and understanding past architectural achievement has become obvious to all. This truth crates the hope that, God willing, every one of these valuable works of art and rich heritage of our ancestors scattered throughout this vast land will be adequately recognized, illuminating the path leading our future artists and architects towards artistic and cultural independence. The present collection must be considered one of the most significant steps yet taken in the direction of introducing the unknown accomplishments of this architecture. We have entitles it «Ganjnameh» that literally means «Treasure Book»; Because we believe that it bears clues to a treasure the acquisition of which will assure our dignity and independence. By bringing together complete and legible plans, clear and expressive images and thematic authentic history of more than six hundred significant historic realizations, ranging from mosques and madrasas to hoses and baths, the Ganjnameh seeks to not only initiate research in this domain but also encourage researchers, experts and all those interested to begin research of their own on these rich relics. Another point is that this collection was not brought into being overnight. Rather, it is the outcome of some forty years of relentless efforts on the part of the professors and student of the «Architecture and Urban Planning Faculty of Shahid Beheshti University». Therefore about a half of those who have studied architecture in this country may be said to have contributed to its creation. The volumes of the Ganjnameh follow a thematic order. The collection embraces almost every type of building: Five volumes introduce traditional house in various cities include one volume includes the houses of Kashan, one volume the houses of Esfahan, one volume the houses of Yazd and two volumes the houses of other cities; Four volumes cover mosques include one volume the mosque of Esfahan, one volume the mosques of other cities and two volume congregational mosques; Three volumes are dedicated to emamzadehs and mausoleums; Two volumes deal with bazaar building; One volume is dedicated to theological schools; One volume introduces caravansaries; One volume deals with baths; One volume concern palaces and gardens; One volume exceptionally introduces religious building in Tehran. The table of content of the entire collection will be included in the last volume. Introducing the houses of Yazd, the fourteen volume of the Ganjname reveals yet another facet of Islamic architecture. Fortunately, the number of traditional houses remaining in Yazd, our jewel city of the desert, far exceeds those presented here. Nevertheless, even this small number aptly reveals the magnificent, sincere and friendly visage of this city`s architecture. The houses introduced in this volume are mostly elaborate patriarchal mansions dating back to the Qajar period. A mere glance at the diversity of their areas, their different functions, the quality of life within them, and the management of these households, let alone delving into their innumerable refinements and the inexpressible qualities of their architecture, leave one astonished. In a word, what is felt in the houses of Yazd is not any different from what pervades from our traditional building. Arisen from lowly earth, their constructions and all they contain exude an atmosphere from yonder, wherein earth, water, light, sky, wind, grass and tree coalesce to create a serene, soothing, secluded refuge for enjoyment of man`s soul, which is not terrestrial. And lo!, what marvels they have wrought, from the ordinary order and pure geometry of the house, which give a perfect, crystal-like appearance to its rooms, to the courtyards, which frame the sky, the eivans, which offer a dignified platform for sitting and contemplating, the badgirs, which keep the heat away and provide cool air, the sash windows, which create patterns and colors of light, the pools, which capture water in the noose of geometry and duplicate the sky, the water spouts, which combine water and light, the trees and plants and flowers, which create a refreshing sight within the house .... Kambiz Haji Qassemi; Summer 2003 |
| | | | ديدگاه هاي خوانندگان درباره اين مقاله: | 7 ديدگاه واپسين از 7 ديدگاه |
عالي بود .خيلي خيلي ممنون.خيلي استفاده كردم. اگر تعداد بيشتري مقطع و پلان بگذاريد خيلي به ما كمك ميكنه وممنون ميشيم. 9/15/2009 3:57:50 PM
مرسي.كمك زيادي بهم كردين.ممنون 11/5/2009 7:59:32 PM
خيلي عالي بود چه طور ميتونم اين كتاب رو تهيه كنم و پلان هاي بيشتري پيدا كنم؟ اگه ميشه كمكم كنين مرسي 12/30/2009 5:34:55 PM
روناك فروزمنش | rf.ar...@gmail.com |
علت و عامل تخريب؟ هرچند نقشه ها داراي مقياس خطي است ولي بيان مساحت بنا خالي از لطف نبود 4/29/2010 1:38:53 PM
وحيد جاجاني | vahi...@yahoo.com |
باسلام از اينكه اين مطالب رو در سايت گذاشتين خيلي خيلي ممنونم و خيلي استفاده كردم اي كاش از تمام جبهه هاي بنا عكس ميزاشتين مخصوصا از ورودي اگه اينا رو هم بزارين خيلي به ما كمك كردين. 3/26/2013 3:14:55 PM
توضيحاتي مفصل و جامع براي شخص من كه تازه قصد ورود به ارثه معماري را دارم. از شما سپاس گذارم. 8/3/2013 1:46:10 PM
سلام ممنون بابت اين مطلب اما اي كاش پلان كدي ميزاشتين چون من شديدا به فايل كديش نيازدارم و هر قدر تو سايتها ميگردم پيدا نميكنم ممنون ميشم اگه كمك كنيد خصوصا اگه فايل كديشو دارين.... 11/30/2013 8:46:46 PM |
|
| هنگام چاپ: 5/12/2009 11:39:38 PM | امتياز: 4.16 از 5 در 38 راي | | شمار بازديد: 149211 | شمار ديدگاه: 7 |
|
|
|
