بارجين، فيروز آباد

سنگ قبر خواجه نجم الدين مورخ 814 در بقعه مشهور به شيخ حسن در بارجين از توابع ميبد در يزد؛ عبارات آن در متن آمده است.

ايرج افشار، كتاب يادگار هاي يزد

1- بارجين ۩

بارجين در بيست و چهار كيلومتري اردكان است. بارجين ممكن است معرب بارگين باشد كه معني آبگير و تالاب دارد. ^{(1) ۞} درباره اين محل، در تواريخ يزد نوشته اند كه سه سرهنگ يزدجرد، بيده و ميبد و عقدا را ساختند "و اين هر سه ده، كنار دريا ^{(2) ۞} بود ... و بارگين ميبد بندر بود و به بارجين معروف بود ...." ^{(3) ۞}

در «جامع الخيرات» نام بارجين ضمن تحديد حدود يكي از آبادي ها ديده مي شود. ^{(4) ۞}

1-1- بقعه شيخ حسن ۩

در قبرستان بارجين چارطاق كوچك مخروبه اي وجود دارد كه مورد احترام مردم است و در آنجا شمع روشن مي كنند. يگانه اثر قديمي آن، سنگ قبري است سفيد رنگ به اندازه 40 × 50 سانتي متر كه به خط نسخ خوشي در شش سطر اين عبارت بر آن نقر شده است:

كل من عليها فان. وفات صاحب اعظم، خواجه نجم الدين بن شيخ زين الدين عليشاه بن سعيد نجم الدين بن شيخ زين الدين علي بن احمد بن حسين بارجيني در عاشر صفر سنه اربع عشر و ثمانمائه.

اين سنگ شكسته و دو تكه شده است.

كتيبه چوبي آب انبار ملا حسن در فيروز آباد از توابع ميبد در يزد كه عبارات آن در متن آمده است.

ايرج افشار، كتاب يادگار هاي يزد

2- فيروز آباد ۩

فيروزآباد از آبادي هاي قديم ميبد است و در جامع الخيرات و تواريخ يزد ذكر آن آمده.

2-1- آب انبار ملا حسن ۩

بر سه ضلع سردر پله هاي ورودي آب انبار، كتيبه اي به خط نسخ نصب است كه بر چوب توت كنده شده و مطلبش بدين شرح است:

قال تبارك و تعالي و تقدس: و سقاهم شراباً طهوراً.

................................... يا امــام هشــتـم از امــداد تــو ايـن مـصـنـعـه ................................... يافت مزد خود جواهر، بست زين خدمت كمر ................................... ايـن عـمارت چـون ز خـير و جود تو اتمام يافت ................................... ...................................	.................... ..... 1 ..... .................... ..... 2 ..... .................... ..... 3 ..... .................... ....................	................................... چـاكـري از چـاكـران تـو عـمـارت چــون نـمـود ................................... صـد در اقـبـال و دولــت را بــه روي او گــشـود ................................... ××× تـاريـخ سـالـش صـاحـب خـيـري وجـود ................................... ...................................

940، كتبه اقل العباد، يوسف بن حسين

قسمتي از كتيبه در ورودي مسجد جامع فيروز آباد مورخ 866 كه عبارات آن در متن آمده است.

ايرج افشار، كتاب يادگار هاي يزد

2-2- مسجد جامع فيروز آباد ۩

مسجد با روح و با اساسي است كه در مركز فيروزآباد واقع است و گنبد آجري خوش طرحي دارد. آثار ديدني و قديمي مسجد را بدين شرح بر مي شمريم:

1- در بزرگ ورودي از طرف بازارچه سقف پوشيده، كه كنده كاري شده است و داراي كتيبه چوبي به خط نسخ بالاي سردر بدين شرح است:

قال الله تعالي، انما يعمر المساجد الله ...، به توفيق ايزد، به سعي بنده درگاه، شمس الدين علي في منتصف رجب سنه ست و ستين و ثمانمائه.

2- در ستون سمت چپ همين مدخل، يك لوحه كاشي به اندازه 20 × 30 سانتي متر كه منظومه اي در رثاي قاسم نام شهيد است ديده مي شود.

ماده تاريخ نوشته در آن شعر سال 1108 ^{(5) ۞} مي باشد:

................................... داد از دور واژگـــــــــــون ســــــپـــهر ................................... آه كـــز تـــنـــدبـــــاد قــــهـــر عـــدو ................................... بــر ابــوالـقـاسـم (6) ۞ ســتــم ديـده ................................... نــوجـوانـي مــلـكــوشـي دلچسب ................................... مـــظـــهـــر لــــطــــف، آب روي ادب ................................... هـمـچـو گـل پـاره پـاره شـد بدنـش ................................... صــفــحــه خـوشـنــوشـتــه خــط او ................................... رفــع ايــن فـتـنـه را كـه خـواهد كرد ................................... حـيـف از آن خـط هـمـچـو سـنبل تر ................................... سـال قـتـلـش چـو از خــرد جـستم ................................... تاج احسان بـه سـر نهـادش و گفت ................................... ...................................	.................... ..... 4 ..... .................... ..... 5 ..... .................... ..... 6 ..... .................... ..... 7 ..... .................... ..... 8 ..... .................... ..... 9 ..... .................... ..... 10 ..... .................... ..... 11 ..... .................... ..... 12 ..... .................... ..... 13 ..... .................... ..... 14 ..... .................... ....................	................................... آه از جــــــور چـــــــرخ حــــــادثـــه زا ................................... ســــروقـــــد ابــــــول فــــــتـــــاد ز پا ................................... آســـمـــان تــيـــز كـــرد تـــيـــغ جـفا ................................... تـــازه ســروي ســهــي قـــدي رعنا ................................... مـنــبــع خــلــق، نــور چــشـــم حيا ................................... زيـــر تــيـــغ بــلــوچ بـــي ســــر و پا ................................... يافـت سـرخــي ز خـون در آن صحرا ................................... غــــيــــر دســــــت ولـــايــــت مـــولا ................................... حـيـف از آن روي چـــون گــــل حمرا ................................... بـــا دل زار و چـــشـــم خــــون پــالا ................................... حــشــر وي بـا شـهـيــد كـرب و بلا ................................... ...................................

محراب مسجد جامع فيروزآباد با كاشي كاري معرق و نقش گل و بوته اثري از قرن نهم.

ايرج افشار، كتاب يادگار هاي يزد

3- در بالاي ايوان تابستاني، كتيبه كاشي معرق و منفرد از محراب، به خط نسخ كه متضمن آيه اي قرآني است قرار دارد. عبارت تاريخي دنباله كتيبه بدين شرح است:

به سعي بنده درگاه، شمس الدين علي في منتصف، شهر الله المبارك رجب عمت بركاته، سنه ست و ستين و ثمانمائه الهجرية النبوية المصطفوية، كتبه الحاج صدر.

4- در ذيل همين كتيبه، يك قطعه كاشيكاري معرق با نقش گل و بوته از قرن نهم هجري كار شده است. دو شمسه از كاشي معرق هم در دو بدنه اطراف محراب ساخته اند.

5- درين مسجد، تعداد كثيري قرآن هاي فرسوده و قديمي و كتب تفسير و مباحث ديگر ديني ديده شد كه در انباري حفاظت شده است.

كتيبه محراب مسجد جامع فيروز آباد مورخ 866 در فيروز آباد از توابع ميبد در يزد كه عبارات آن در متن آمده است.

ايرج افشار، كتاب يادگار هاي يزد

2-3- مقبره شيخ احمد ۩

اين بقعه در جوار مسجد بابك ^{(7) ۞} بنا شده و بنايش خراب شده است و مسجد آن هم رو به ويراني است.

سنگ قبر شيخ احمد به اندازه 25 × 30 سانتي متر از مرمر بر ديوار سمت چپ نصب است. قطعه ماده تاريخ آن نقل مي شود كه تاريخ سال 1128 ^{(8) ۞} را نشان مي دهد:

................................... آنـكـه ××× وداع شـد ز جــهان ................................... گل باغي فـلك بـه دستش داد ................................... مــرشــدي در وفـــات او نــالـيـد ................................... ...................................	.................... ..... 15 ..... .................... ..... 16 ..... .................... ..... 17 ..... .................... ....................	................................... چون به دنيا نداشت يك دلسوز ................................... كـه ××× ايـن نـهـال باطل سوز ................................... گــفــت تــاريـخ داغ وي دلـسـوز ................................... ...................................

2-4- آب انبار محله بالا ۩

آب انباري است كه در سال 951 هجري ^{(9) ۞} بنا و ماده تاريخ آن به خط نستعليق بر كاشي معرق نقش شده است. متن اشعاد در زير نقل مي شود:

................................... بــانــي خـيـرات، اسـتـاد احمـد بن شيخ قطب ................................... كــرد نــــذر ســاقــي كـــوثـــر امــــام بــر و بحر ................................... حبذا (10) ۞ حوضي كه گر بادي وزد در ساحتش ................................... از خــروش كـلـه شــيــر خــــــدا از عاليش (11) ۞ ................................... نـهــصـد و پنجــاه و يـك از هـجـرت خيـر البشر ................................... تـا بــود ايـن حـوض را از چشمه خورشيد، آب ................................... ...................................	.................... ..... 18 ..... .................... ..... 19 ..... .................... ..... 20 ..... .................... ..... 21 ..... .................... ..... 22 ..... .................... ..... 23 ..... .................... ....................	................................... آنـكـه بــيـش از صـد بـنـاي خــير در عـالـم نهاد ................................... ايــن بــنـاي دلـگـشـا كـز حـوض كــوثـر كــرد ياد ................................... يــابــد از آثــار فـيـضــش روح حـيـــوانـــي جـماد ................................... لـــــرزه بـــــر انــــدام گـاو مـــــزرع گــــردون فـتاد ................................... دســت سـعـيـش ايـن بـنـا را صـورت اتـمام داد ................................... يا رب ايــن عـالـي بناي دلــنـشين مـعمــور باد ................................... ...................................

2-5- آب انبار حاجي يادگار ۩

اين بنا در 1214 هجري ^{(12) ۞} ساخته شده و داراي سنگ تاريخ به خط نستعليق و از مرمر است. متن اشعار ماده تاريخ آن در زير نقل مي شود:

................................... زايـــــــــر كـــــعـــــبــــه ××× يــادگار ................................... پــيـــرو ديــــن مــصــطــفــي بــاشد ................................... عــاقــبــت مـــرد خـــيــر خـيـرانديش ................................... بـــر كـــمـــر بــســـت دامــن هـمـت ................................... جــوي آبــي بــه روي ميدان ساخت ................................... كـــه چـــو عــمــان بـــود تــنـــوره آن ................................... آب آن سـرد، صـاف و شـيرين است ................................... هــر گـــه ايــن آب ســرد مـيـنوشي ................................... بـــر عـبـيـد و بــه شـمـر لـعـنـت كـن ................................... كــرد ايــن خــيــر تــا كـه خلق جهان ................................... خــتــم شــد ايــن بـنـا، ز هجرت بود ................................... دارد امــيـــد ابـــن صــــدر الــــديــــن ................................... ...................................	.................... ..... 24 ..... .................... ..... 25 ..... .................... ..... 26 ..... .................... ..... 27 ..... .................... ..... 28 ..... .................... ..... 29 ..... .................... ..... 30 ..... .................... ..... 31 ..... .................... ..... 32 ..... .................... ..... 33 ..... .................... ..... 34 ..... .................... ..... 35 ..... .................... ....................	................................... كــــه بــــود مــــرد صــــالــــح ديــندار ................................... شـــيــفــتــه مــرتــضــي، شــه ابـرار ................................... دوســـــتـــــــدار ائــــــــمـــــــه اطـهار ................................... كـــرد افـــعــــال خـــــيــــر را بـــسيار ................................... انــــدر آنـــجـــاي ســـاخــت آب انـبار ................................... ســقــف آن هـــمــچــو گــنـــبــد دوار ................................... هــمــچـــو آب بـــهــشــــت در انــهار ................................... تــشـنــه شـــاه شـــهــيــد را يــاد آر ................................... بـــر يـــزيـــد و يـــزيـــديـــان بـــسـيار ................................... بــنــمــايــنـد بــهــرش اســتــغــفــار ................................... چــارده بــا دويــســـت، بـــعـــد هزار ................................... كـه شفيعش شـونـد هشت و چهار ................................... ...................................